2 nci Dünya Savaşı Havacılık Tarihinde “Köpekbalığı Çenesi” boyalı olarak büyük üne kavuşan Curtis P-40 uçakları, WARHAWK tipleri ile ilk başarılarını 1941-1942 yıllarında Japonya’nın Çin ana karasını işgali esnasında; Çin Halk Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri bünyesinde kurulan 1nci Amerikan Gönüllü Grubu FLYING TIGERS² tarafından yapılan hava savaşları esnasında kazanmışlardır.
1942 Yılı Dünyada 2 nci Dünya Savaşı’nın bütün şiddetiyle sürdüğü bir dönem idi. Türkiye Cumhuriyeti ise bu korkunç savaşa katılmamak için hem tarafsızlık politikasını sürdürüyor hem de Türk Silahlı Kuvvetleri’ni günün gereklerine göre modernize etmek için uğraşıyordu.
Türk Hava Kuvvetleri’nin hava savunma/önleme kabiliyetinin geliştirilmesi için İngiltere ile yapılan tedarik görüşmeleri neticesinde mevcut Av Uçağı envanterinin güçlendirilmesi maksadıyla RAFME³’nin Mısır’daki depo stoklarından 42 adet Curtis P-40 TOMAHAWK-IIB tipi uçak Türk Hava Kuvvetlerine hibe edilmiştir.
42 uçağın tamamı 1942 yılının Ocak ayında Türkiye’ye getirilerek, Ege Kıyılarının hava savunma ve koruma faaliyetlerinin icrası için GAZİEMİR/İZMİR’de kurulu 3 ncü Hava Alayı 6 ncı Tabur emrinde bulunan 43 ncü ve 54 ncü Av Bölükleri’ne tahsis edilmiştir.
Gelen TOMAHAWK uçakları Amerikan yapımı, benzinli 1000 BG Allison V 1710 motorlu; 575 km/Saat hız yapan, 3 saate kadar havada kalabilen; 9.60 mt boyu ve 11.30 mt kanat açıklığı ile 3.082 kilo ağırlığında. Uçakların burun üzerinde yuvarlak nişangaha ayarlı ortada 20 mm.lik; sağ ve solunda iki adet 7.9 mm.lik üç tane makineli tüfeği vardı.
Bu uçaklar ile uçan Hv.Plt.Astsb. Bçvş. Süleyman TUNA P-40 uçakları ile uçmanın ne kadar keyif verici olduğunu anılarında anlatmaktadır.⁴:
“İlk uçtuğum 25 numara idi. Yepyeni kullanılmamış, güven vericiydi. Bir saatlik intibak uçuşunda baya bir tanışıp samimi olmuştuk. Ben onu çok sevmiştim. Hızlı, kıvrak, baktığın yere ateş edip vuran muhteşem bir makine idi. Zamanla uçakla bütünleştim. Kimsenin gitmek istemediği görevlere talip oluyordum.”
1944 yılına gelindiğinde ise 6 ncı Tayyare Alayı emrinde bulunan ve genel olarak görev isteklerini karşılayamayacak derecede iyi olmayan P-40 uçakları yavaş yavaş SPITFİRE Mk.V uçakları ile değiştirilmeye başlanmıştır.
Ancak mevcut P-40 uçaklarından da bakım ekiplerinin üstün gayretleri ile istifade edilmeye çalışılmış fakat bazı uçakların Alay imkanları ile tamir ve bakımları mümkün olmaması sebepli bu uçakların uçurularak KAYSERİ Tayyare Fabrikasına gönderilmesi gerekmiştir.
Tarih 28 TEMMUZ 1944
Yer : 6 ncı Tayyare Alay Komutanlığı-GAZİEMİR/İZMİR
Alay Komutanı Hv.Plt.Alb. Enver AKOĞLU⁶ uçuş brifingine gelir ve Alay envanterinde bulunan 17 Numaralı TOMAHAWK ile ilgili olarak, bu uçağın Kayseri Tayyare Fabrikası’na FASBAT⁷ için götürülmesi için gönüllü pilot olup olmadığını sorar.
Sonrasını Hv.Plt.Üçvş. Süleyman TUNA’nın anılarından takip edelim⁹ :
“Uçak sakat biliyoruz. Kenarda tamir edilemiyor, yatıyor. Uçar mı? Meçhul. Komutan : “TUNA bu tam senlik iş, yaparsan sen yaparsın” diye bağladı. Namımız DELİ ya, “Emredin” dedim.
Komutan AKOĞLU : “Hadi göreyim seni. İrtibatı kesmeden her anını bana bildir. Biliyorsun uçak bitik ama sen yaparsın. Kendini riske atma, koltuk emniyet kemerini bağlama, camını kilitleme, baş edemediğin bir durum olursa atla. İrtifayı yüksek tut, ben telefon başındayım unutma. Şimdi uçuş planını yap getir” dedi.
Uçuş Brifing odasında herkes bizi izliyor, benim de kollarım kabarıyor. Değerimi bilen bir komutanım var. Herkesin önünde geldi alnımdan öptü. “Görün” dedi ve çıkıp gitti.
Uçuş planı dediğimizde haritada İzmir’den Kayseri’ye bir cetvelle çizgi çizmek. Ve uçuş esnasında saat kaçta nerede olabileceğimizi tahmin etmek, o kadar. Nirengi noktaları tespit ederek yaptım planı, gittim yanına.
Komutan Alb. AKOĞLU : “Bak tekrar söylüyorum, içinden çıkılmaz olursa atla!” dedi. “İrtifayı sakın düşürme” diye tekrar tembihledi.
“Başüstüne” dedim ve uçağın yanına gittim. Yerime yerleştiğimde Komutan, kanadın dibine geldi “Dikkat et, sen daha bize lazımsın” dedi. Çok gururlandım.
Öbür yanda makinist bir arkadaş yardım ediyordu. “Abi ne olur çok dikkat et, sakat bu biliyorsun. Motor haşat, yağ , yakıt hidrolik elektrik devamlı sırayla arıza, alçak uçma gözünü seveyim” dedi. Başlığımı verdi. Kanattan atladı sanki beni son görüyormuşçasına baktı, elini kaldırdı. Uçağın yanından uzaklaştılar.”[…..]
Hv.Plt.Üçvş. Süleyman TUNA, güzel bir havada 17 Numaralı P-40 TOMAHAWK uçağını Gaziemir meydanından havalandırır ve istikametini doğuya çevirerek, Kayseri’ye doğru direkt uçuşa başlar:
“Hava çok güzeldi, rüzgâr yoktu. Kuleyle devamlı irtibattaydım. “A noktasını geçtim, işarlar şunlar” diye bilgi veriyorum. Afyon sınırından girdim. 45 dakikadır havada idim şu ana kadar bu kız sorun çıkarmadı. Söyledikleri kadar da kötü değildi.
Bu arada motor hararet yapmaya başladı. Hızı düşürdüm. Daha az yük binsin istiyorum sanki.
Konya sınırına girdim. 5 – 10 dakika olmuştu. İlk belirti geldi. Bir sürtünme hırıltı ve taşlık bir arazide arabayla gidiyormuşum gibi sarsılmaya başladım. Ama kısa sürdü aniden durdu. Sonra bir 5 – 10 dakika sessizlik oldu. Bu defa iki metal birbirine sürtüyor gibi ses gelmeye başladı. Yağ ibresi bir yukarı bir aşağı oynuyor.
Ve aniden motor zınk diye durdu, sanki dişlilere bir şey sıkışmış gibi.”[….]
İzmir – Kayseri arasında bu direkt uçuş esnasında TUNA astsubay, telsiz ile geçtiği nirengileri, uçağın durumunu sürekli olarak Gaziemir’e raporlamaya devam eder :
“Bu arada telsizden devamlı yaptıklarımı anlatıyorum. Ama beni duyan var mı bilmiyorum hiç bana “Evet, Devam, Duyuyorum” ya da bir talimat falan veren yok, telsizde sadece bir cızırtı. Ama ben hâlâ durumu bildirmeye devam ediyorum.
Bomboş bir arazide bozkırda uçuyorum. Ne bir köy ne de bir kasaba yok görüşümde. Ama sarsıla sarsıla da olsa uçuş devam ediyor.
“Kayseri’ye az kaldı, hadi kızım, gayret, hadi göreyim seni” diye de sevgi sözcükleri sayıyorum. Tam o an yine aynı kazıma sesi ve motor yine durdu.” [….]
Kayseri’ye yaklaşma esnasında ise 17 Numaralı P-40 artık yolun sonuna geldiklerini hatırlatmaya başlamıştır. Motor ara ara stop etmekte, yağ hortumu patlamış ve uçağın kokpitine yağ dolmaya başlamıştır :
“Gözüm hâlâ saatlerde ve tam o anda yağ ibresi bir anda düştü, sıfır oldu ve anında ön cam simsiyah yağ oldu. Böyle korku görülmemiştir. Kanopi açık olduğundan bu siyah şey kabine de girdi, elim yüzüm kapkara sanki bir siyah çarşaf dolaştı her yere sardı beni.
Gözlüğüm inik olduğundan başımı camdan eğip bakayım dedim, gözlüklerim de simsiyah oldu, ağzıma bile girdi. Artık camdan önümü göremiyordum, gözlükte gitti. Yanda bir cep vardı, içinde üstüpü görmüştüm, alıp gözlüğü sildim.”[….]
“Başımı camdan eğip anlık dışarı bakıyorum. Kayseri göründü o haşmetiyle Erciyes’i gördüm.”Tamam, iner, çekerim ama bu uçağı oraya indiririm” dedim. Son bir gayretle, inleye inleye yandan yandan bakarak yağ püskürterek piste direkt girdim.” [….]
Sonuç olarak;
Uçmak, uçaklar, havacılıkla ilgili her şey bitmeyen bir merak, bir istek, bir adanmışlıktır. Hele ki insanın ülkesinin kısıtlı imkânları mevcut iken; hele ki yurdun dört bir yanı ateş çemberi içinde iken, kendisine emanet edilen devletin malına gözü gibi bakan, gerektiğinde bu uğurda canlarını dahi gözlerini kırpmadan feda eden herkese saygı ve şükranlarımız ile.
KAYNAKÇA :
1. www.tayyareci.comhttp://tayyareci.com/digerucaklar/turkiye/1923ve50/tomahawk.asp (Erişim Tarihi: 12 MART 2022)
2. Flying Tigers (Uçan Kaplanlar) https://en.wikipedia.org/wiki/Flying_Tigers
3. TUNA Çetin, 1940’ların Pilotu, 2021 Ankara
4. Hv.K.K.lığı Uçak Albümü 1911 – 2009, 2009 Ankara
- DİPNOTLAR
¹ Bu yazı https://modofwar.com/tarih/tarihiolaylar/turk-p-40-tomahawk-17-numara/ sitesinde yayımlanmak üzere yine adla yayımlanmıştır.
² Flying Tigers (Uçan Kaplanlar) https://en.wikipedia.org/wiki/Flying_Tigers (Erişim Tarihi: 12 MART 2022)
³ RAF Middle East Command (İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri Ortadoğu Komutanlığı) https://en.wikipedia.org/wiki/RAF_Middle_East_Command (Erişim Tarihi: 12 MART 2022)
⁴ TUNA Çetin, 1940’ların Pilotu, Sayfa-44
⁵ Hv.K.K.lığı Uçak Albümü 1911 – 2009, Sayfa – 216
⁶ http://www.tayyareci.com/enverak.htm (Erişim Tarihi: 12 MART 2022)
⁷ FASBAT : Fabrika Seviyesi Bakım – Tamir
⁸ http://tayyareci.com/digerucaklar/turkiye/1923ve50/tomahawk.asp (Erişim Tarihi: 12 MART 2022
⁹ TUNA, a.g.e, Sayfa – 75
