Havacılık konusunda analitik inceleme yapan Cirium adlı şirket, 2024’ün ilk altı ayında, önemli havalimanlarının varış noktalarının sayısını belirleyen bir liste yapmış.
“Bir Türk Güç Merkezi” diye nitelendirdiği İstanbul Havalimanı bu araştırmada 309 kesintisiz destinasyonla ilk sırada yer alıyor. Mega merkez, havalimanını üs olarak kullanan Türk Hava Yolları Haziran 2024 itibariyle hizmet verdiği 130 ülke ile en fazla devlete uçuyor. İstanbul Havalimanı, uçulan ülkeler ve şehirler açısından dünya birinciliğini elinde bulundururken, İstanbul’a kaç ülke ve kaç şehirden, kaç havayolunun uçtuğu sıralamasında önde sayılmaz. Buna etki eden faktörlere bakmalıyız.
Bilindiği gibi dünyanın en çok yolcu taşıyan ve en fazla uçağa sahip olan şirketleri Amerika’da faaliyette. Grup şirketleriyle 990’ı aşan uçak sayısıyla dünyanın en büyük havayolu şirketi olan Delta Airlines, SkyTeam grubunun bir üyesi olarak 60 ülkede 300 noktaya uçuş gerçekleştiriyor. Filosunda toplam 970’e yakın uçağı bulunan American Airlines, merkezi Dallas-Fort Worth Havalimanı’ndan dünyada birçok yere sefer yaparak 261 kesintisiz varış noktasına uçuyor. 1926 yılında kurulan United Airlines, 950 uçaklık filosuyla geniş küresel ağa sahip bir havayolu şirketi olarak Amerika, Avrupa, Afrika, Avustralya ve Asya’ya yayılmış uçuş ağına sahip.
Bu kadar geniş filoya sahip bu üç şirketin de İstanbul gibi mega hub konumundaki havalimanına yıllardır sefer yapmaması merak uyandırırken Türk Hava Yolları’nın Amerika’da 12 noktaya sefer yapıp, pazarda önemli paya sahip olması da dikkat çekiyor. Türkiye’ye sefer yapmayan şirketlerin bu pazarda THY’nin gücü karşısında çok da başarılı olamayacakları fikri ön planda gelmektedir. Fakat, 2016’da Türkiye’de yaşanan darbe girişimi ve Atatürk Havalimanı’ndaki kanlı saldırı Delta Airlines’in Atlanta Hartsfield-Jackson Havalimanı’ndan (ATL) bu meydana yaptığı seferleri kesmesine neden oldu. Uçuş yasağının kalkması sonrasında da, ne Delta, ne de başka bir ABD’li havayolu şirketi Türkiye’ye sefer yapmadı. Tam tersine THY, uçuş ağına yeni destinasyonlar ilave eyledi. United Airlines’in THY ile Star Alliance ittifakı içinde olmasını ve Code Share (Kod paylaşım) anlaşması yapmasını, bu şirketin Türkiye’ye uçmama nedeni olarak gösterebiliriz. Ya diğerleri..
Konuyu ilk olarak TAV Havalimanları Holding’in önceki CEO’su Dr. M. Sani Şener’e “Amerikalı üç büyük şirket İstanbul’a neden uçmuyor? Resmi cevap nedir? Gerçek cevap nedir?” diye sorduğumda “United, Atatürk Havalimanı’nda denemişti olmadı. Bence, THY ile rekabet edemiyorlar, gerçeği bu. Bir de, Amerika büyük bir kıta. 6 saatlik iç hat uçuşları var. Yani, çok çok dolular. Benim gördüğüm bu.” diye cevap verdi. “Güvenlik sorunu az da olsa, etken değil mi?” diye bir soru daha sorunca, “Olabilir, ama dediğin gibi küçük bir etkidir.” diye yanıtladı. Aynı soruyu bu kez TAV Havalimanları Holding’in CEO’su Serkan Kaptan’a sordum ve şöyle bir cevap aldım. “Bence, THY’nin network’ü (Uçuş ağı) çok kuvvetli olduğundan Türkiye pazarında kendilerine pay yaratamıyorlar. THY Ortadoğu, Orta Asya, Doğu Avrupa ve Afrika’dan çok fazla Kuzey Amerika yolcusu taşıyor (network etkisi)”. Kaptan’a “Güvenlik sorun mu?” diye sorduğumda ise, “Sanmıyorum, El-Al (İsrail havayolu) bile istediği zaman güvenlik konusunu çözebiliyor.” şeklinde bir cevap verdi.
Bu soruyu Sabiha Gökçen Havalimanı Pazarlama ve Kurumsal İletişim Direktörü Aslıhan Güven’e de sordum. “2016 öncesinde bir tek Delta uçardı. Terör sebebiyle seferleri durdurdular. THY, Amerikan pazarında güçlenince şimdi de rekabetten çekiniyorlar. Ama uzun vadede onlar da uçuş başlatmak isterler” diye görüş belirtti. İGA İstanbul Havalimanı İşletmesi’ne de aynı soruyu sorduğumda Kurumsal İletişim Müdürü Ayça Arıkuşu “En son Delta Atatürk Havalimanı’na uçardı. Terör saldırısı sonrası uçuşlarını iptal etti. Genel anlamda güvenlik endişesi ve THY ile fiyat rekabeti sebepleriyle uçuş yapılmıyor.” diye bir cevap verdi. Konunun en önemli muhataplarından olan THY ise, soruya Basın Müşaviri Yahya Üstün aracılığıyla “Farklı bir havayolu şirketinin operasyonuna dair değerlendirme yapmak etik olmaz” şeklinde çok dikkatli bir cevap verdi.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın bu konudaki görüşünü sorduğum Basın Müşaviri Osman Bekar ise şöyle dedi; “ABD, Ulaştırma Güvenliği Ajansı (TSA Transportation Security Agency) Müdürü Chris Hadinger ile ABD’li hava taşıyıcılarının Türkiye’ye uçmaması konusunu görüştüm. Kendisi, ABD’li taşıyıcılarının Türkiye’ye uçmama sebebinin tamamen ticari olduğunu ve THY ile rekabet edemedikleri için uçuş planlamadıklarını söyledi. Ayrıca, İstanbul Havalimanı’nın en az bir ABD havalimanı kadar güvenli olduğunu ve iyi bir iş çıkarıldığı yorumunu yaptı.” Bir Amerikalıdan bunu duymak iyi. İşin muhatapları böyle derken, ben de son söz olarak diyebilirim ki, THY’nin ABD pazarındaki büyümesi sürdükçe orada yeni destinasyonlara uçtukça hiçbir Amerikan şirketinin riske girip, İstanbul’a uçacağını sanmıyorum. Bu da Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı Ahmet Bolat ve ekibinin çok başarılı olarak sevk ve idare ettiği THY’nin Türk ekonomisine olan önemli katkısının çok değerli bir sonucudur. Mutlu yarınlar Türkiye’m.
*
Herkes ayrıcalıklı olabilmek peşinde Yeşil pasaportu kimler hak ediyor?
Türkiye’de her şey hallolmuş, bütün sorunlar çözülmüş gibi suni gündem yaratarak şimdi de “Yeşil pasaport” konusunu hararetle tartışa duruyoruz. Pasaport, bir ülkeden, başka ülkeye gitmek için alınan resmi bir belgedir. Önceleri Emniyet Müdürlükleri’nin verdiği pasaportlar, 2011’de çipli pasaporta geçildikten sonra renkleri değişti ve Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlükleri’nden verilmeye başlandı. Ülkemizde kapsama alanı farklı olan, yeşil, gri, siyah ve bordo renkli dört ayrı çeşit pasaport kullanılmaktadır. 85 milyon nüfusu olan Türkiye’de pasaport alanların sayısı 9 milyon kadarmış. Aktif pasaportların sayısı 4 milyon, yurt dışına çıkanlar 1 milyon. Hangi renk pasaportun özelliği nedir ve kimlere verilir diye bir bakalım.
1- Bordo (Umumi) Pasaport Kısıtı olmayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının alabildiği bordo pasaportla Türkiye’nin anlaşmalı olduğu ülkelere vizesiz seyahat edilebilir. Bordo pasaportun kapsama alanı diğer pasaportlara göre sınırlı olsa da toplamda 111 ülkeye vizesiz, kapıda ya da online vizeyle girilir.
2- Siyah (Diplomatik) Pasaport En üst düzeydeki devlet görevlilerine verilir. Siyah pasaport sahibi olanların aile bireyleri de yeşil pasaport alabilir. Bütün ülkelere vizesiz giriş sağlayan bir pasaport olma özelliğini taşır. Milletvekillerine, orgeneral ve oramirallere, TBMM üyelerine, Yargıtay, Sayıştay ve Danıştay Üyelerine, T.C Konsolosluk ve Büyükelçiliklerinde görev yapanlara, Büyükşehir Belediye Başkanları’na, Valilere, Diyanet İşleri Başkanı’na, Bakan Yardımcılarına verilmektedir.
3- Gri Pasaport (Hizmet Pasaportu) Yurt dışına resmi kurumlar tarafından görevli gönderilen vatandaşlara verilir. Bu pasaport görev süresince geçerli olup, görev bitiminde ilgili kuruma teslim edilir. Gri pasaportlarla tam 156 ülkeye vizesiz giriş yapılabilmektedir. Gri pasaport kimlere verilir? Hükümet, hususi idareler ve belediyeler tarafından yurt dışına göreve gönderilenler, Türk Hava Kurumu ve Türk Kızılay Cemiyeti tarafından görevlendirilenler, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olup milletlerarası kurumlarda memur olarak çalışanlar ve de 15 yıl süreyle basın kartı taşıyan gazeteciler bu pasaporttan alabilirler. En çok tartışılan pasaportlardan biri budur. Fakat bu pasaportla çıkış yapanların bazıları yabancı ülkelere iltica ettiler.
4-Yeşil (Hususi) Pasaport Birinci, ikinci ve üçüncü derece devlet memurlarına ve emekli bürokratlara verilir. Yeşil pasaport sahibi olan bir kişinin ailesinin bazı üyeleri de yeşil pasaport sahibi olabilir. Yeşil pasaport sahipleri emeklilikte de bu pasaportu kullanabilir. Bu pasaport sahipleri, bordo pasaport sahiplerinin girdiği bütün ülkelerin yanı sıra, bordo pasaportun giriş yapamadığı 67 ülkeye de vizesiz giriş yapabilirler.
Yeşil Pasaport kime verilir? İlk üç derecede memur olanlar, görevden ayrılan TBMM üyeleri, eski bakanlar, birinci, ikinci ve üçüncü dereceden emekli olan memurlar ve devlet sporcusu olanlar alabilirler. Şimdilerde, birçok meslek erbabının yeşil pasaport alabilmesi için birçok milletvekili TBMM’ye istekte bulundu. Gerçekçi olmak gerekirse, yüzlerce (emekliler dahil) kamu görevlisine bu pasaport verilerek kapı aralanmıştır.
Artık, bunu önleyebilmek çok zor. TC pasaportunun giderek değer kaybı yaşaması nedeniyle, vize alabilmekte sıkıntı yaşayan binlerce insan, yeşil pasaportu bir çare olarak görmekte. Yeşil Pasaport kimin hakkıdır derseniz başta turizm sektöründeki acenteler (Sahipleri ve sorumlu müdürleri), havacılık sektöründe görev yapanlar, yani pilotlar, kabin memurları, uçuşta görev yapanlar, getirdiği döviz miktarı aranmaksızın havacılık şirketlerinin sahip, sorumlu müdür ve dış bağlantılı müdürleri ve şeflerine bu pasaport analarının ak sütü gibi helaldir. Konuyu, TBMM oy kaygısı gözetmeden ele alıp, gerekirse sayıyı da azaltacak gerçekçi bir düzenlemeye imza atmalı. Böyle giderse ülkenin yarısı ayrıcalıklı olabilmek için yeşil pasaport alacak ve vize sorununu aştığını sanacak. Ama, unutmamamız gereken bir nokta var ki, Avrupa, ne yaptığımızı gördüğü için bir gün yeşili de vizeye tabi tutar. Artık, ona göre hareket etmek gerekir.
