Son yıllarda savunma şirketlerinin uzay projelerine katılımları yoğunlaştı ve bu durum Avrupa’da daha fazla koordinasyon ve yatırım çağrılarını beraberinde getirdi.
Geleneksel olarak sadece savunmaya odaklanan şirketler giderek uzay sektörüne giriyor.
Uzay ve savunma her zaman birbiriyle bağlantılı olmuştur; ancak yakın zamana kadar odak noktası askeri uzay yeteneklerinden ziyade öncelikli olarak sivil kullanım olmuştur; ancak artık bu durum değişiyor.
Viyana merkezli Avrupa Uzay Politikası Enstitüsü’nün (ESPI) analizine göre, “Avrupa’nın önde gelen uzay şirketlerinin birçoğu savunma şirketlerinin yan kuruluşları olarak kurulmuş veya savunma kurumsal yapılarına entegre edilmiş olsa da, bu eğilim 2020’lerin başına kadar düşüşteydi.”
Özellikle 2022 yılının ortalarından itibaren bu eğilim hız kazandı ve uzayda faaliyet gösteren savunma şirketlerinin sayısı arttı; ya önceki faaliyetlerinden yararlanıyorlar ya da bunu yeni bir stratejik fırsat olarak değerlendiriyorlar.
Avrupa’yı Uzaya Yönlendiren Faktörler
Avrupa Parlamentosu Üyesi Christophe Grudler (Fransa/Yenilenen Avrupa), Euronews’e yaptığı açıklamada , “Avrupa’da savaşın geri dönüşü, uydu karşıtı tehditlerin ortaya çıkması ve Uzay’ın diğer güçler tarafından giderek militarize edilmesi, Uzay’ı stratejik özerkliğimizin bir ayağı olarak görmemizi zorunlu kılıyor” dedi .
Avrupa Parlamentosu’nun Gökyüzü ve Uzay konusundaki partiler arası grubunun eş başkanlığını yürüten Grudler, çok sayıda AB üye ülkesinin şu anda ayrı ulusal planlar üzerinde çalıştığını, bunun da parçalanmaya ve koordinasyon eksikliğine yol açtığını savundu.
Fransız liberal sözlerine şöyle sürdürdü; “Daha Avrupai bir yaklaşıma ihtiyacımız var – bu da AB düzeyinde tasarlanan, finanse edilen ve yönetilen programlara odaklanmamız gerektiği – anlamına geliyor.” i.
Avrupa şu anda savunma amaçlı Uzay’a çok az yatırım yapıyor
Ancak ESPI Araştırma Direktörü Matija Rencelj, Avrupa’nın GSYİH’sinin yalnızca %0,07’sini (yılda 14 milyar avro) uzay faaliyetlerine yatırdığını ve özel güvenlik ve askeri işlevlere doğru yavaş ama belirgin bir kayma olduğunu belirtti.
“Hala büyük bir potansiyel açığı var ve Uzay’ın katma değerinin gerçeğe dönüştürülmesi için yapılması gereken yatırımların 2040 yılına kadar Avrupa GSYİH’sinin yüzde 0,15 ila 0,25’ine ulaşması bekleniyor” diye vurguladı.
Norveç, İsviçre ve İngiltere’nin de aralarında bulunduğu 23 üye ülkeden oluşan Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Başkanı, Çin, ABD, Hindistan ve Japonya gibi küresel rakipleriyle karşılaştırıldığında Avrupa’nın şu anda savunma amaçlı uzaya çok az yatırım yaptığını söyledi.
“İyi olan şey, Avrupa’nın potansiyelinin olması. Uzay teknolojileriyle gerçekten ilgilenen en iyi uzay mühendislerinden ve bilim insanlarından bazılarına sahibiz ve mükemmel dünya standartlarında şirketlerimiz var, bu yüzden bunu başarabiliriz,” diye belirtti ESA Genel Müdürü Josef Aschbacher.
“ABD’yi satır satır kopyalamamıza gerek yok”
Şu anda Avrupa’nın kamusal alan bütçelerinin yalnızca %15’i askeri uzay faaliyetlerine ayrılıyor. Bu oran, savunmaya yönelmeye devam eden yaklaşık %50’lik küresel ortalamanın çok altında.
Bu bağlamda Avusturya, Fransa, İtalya, Lüksemburg ve İsveç gibi birçok Avrupa ülkesi Uzay sektörüne yönelik askeri stratejiler geliştirmiştir. Ancak ESPI’ye göre, genel olarak Avrupa kendi kabiliyetlerini geliştirme konusunda hâlâ yavaş davranıyor.
Grudler, AB’nin birkaç cephede harekete geçmesi gerektiğine inanıyor: ortak Avrupa programları aracılığıyla kaynakların bir araya getirilmesi, Uzay’da gerçek bir Avrupa tedarik kapasitesinin oluşturulması ve Uzay’ın yarı iletkenler, enerji veya yapay zeka ile aynı düzeyde uzun vadeli bir endüstriyel stratejiye tam olarak entegre edilmesi.
“ABD’yi satır satır kopyalamamıza gerek yok. Ama siyasi vizyona, birliğe ve sürekliliğe ihtiyacımız var.”
Öte yandan ESA Başkanı, önemli bir bütçe artışına ihtiyaç duyulduğuna işaret etti: “Bu yılın sonunda, ESA Bakanlar Konferansı’nda bir fırsatımız var ve bu, Avrupa’nın uzaya yatırımı gerçekten artırma taahhüdünde bulunacağı çok önemli bir an olacak. Böylece uluslararası uzay faaliyetlerinde kaybedilen zemini telafi edebileceğiz.”
ESA Konseyi’nin 2022 yılında Paris’te düzenlenen son bakanlar toplantısında üye devletlerin örgütün bütçesini yüzde 17 artırarak rekor bir miktar olan 16,9 milyar avroya çıkardığı belirtiliyor. 2025 Kasım ayında Almanya’nın Bremen kentinde bir araya geldiklerinde bunun daha da artarak 21 milyar avro civarına ulaşması bekleniyor.
