Maluti, ismini Güney Afrika’da bir şehirden alan özel bir uçaktır. Tıpkı bizim DC-10’lar Ankara, İzmir, İstanbul gibi. Üstelik imal edildiği yıllar da birbirine çok yakındır.
Nedir bu uçağı özel yapan?
1970’li yılların başında Boeing 747 uçağı, DC-10 ve L-1011’lerle rekabetteydi. Daha uzun mesafelere non-stop uçacak bir uçak, farklılık yaratacaktı. Pan American World Airways ve Iran Air’in ortak talebini karşılamak üzere Boeing tarafından 747-100’den küçük teknik ayrıntıların dışında gövdesinin kısaltılması ile yeni bir versiyon geliştirildi. Bu versiyona başlarda 747 SB “Short Body” ismi verilmişti fakat ilerleyen zamanlarda çalışanlar tarafından tasarımcısı başmühendis Joe Sutter’in adından esinlenerek “Sutter’s Balloon” denildi. En nihayetinde artan hızı ve menzili sebebiyle 747 SP “Special Performance” olarak tespit edildi.
Gövdenin kısaltılmasıyla azalan ağırlık, hız ve daha uzun menzil olarak kendini gösteriyordu. 200 adet üretilmesi planlanan bu özel versiyon, sadece 45 adet üretilmiştir. 70’li yılların ortasında artan petrol fiyatları ve uçağın azaltılmış yolcu kapasitesi, aslında teknik açıdan başarıya ulaşmış bu uçağın ekonomik sebeplerden dolayı rağbet görmemesine sebep olmuştur.
1974-1989 yılları arasında 45 uçak imal edilmiştir. Teslimatlar şöyledir:
| Teslimat Yılı | 1976 | 1977 | 1978 | 1979 | 1980 | 1981 | 1982 | 1983 | 1984 | 1985 | 1986 | 1987 | 1988 | 1989 |
| Adet | 14 | 4 | 2 | 5 | 9 | 6 | 4 | 1 |
Uzun bir aranın ardından 1989 yılındaki tek teslimat VIP bir uçaktır ve Bahreyn Kraliyet Uçağı olarak üretilmiştir.
Diğer farklı uçak ise NASA tarafından bilimsel çalışmalarda kullanılan SOPHIA (Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy)’dır. 21441/306 seri numaralı bu uçak ilk defa 1977 yılında Pan Am için uçmuştur. Bu iki uçak halen faaliyettedir.
Günümüzde 18 uçak halen uçarken, 18 adeti ise hurda olarak parçalanmıştır. 9 tanesi ise bir şekilde varlıklarını sürdürmektedir:
1 tane müzede, 1 tanesi bitmeyen bakımda, 1 tane sadece gövde diğer 1 tane ise parça olarak satıştadır. 1 tane sahipsiz, 4 tane ise depolanmış durumdadır.
İşte Maluti bu 45 uçağın içerisinde müzede sergilenen tek Boeing 747 SP’dir. O’nu özel yapan, çok az sayıda üretilen bu özel serinin tek temsilcisi olmasıdır. Maluti, geçmişi geleceğe taşıyan bir varlık, bir devrin şahididir.
21134/288 seri numarasıyla üretilip ilk uçuşunu günümüzden 38 yıl önce 4 Haziran 1976 da yapmıştır. Yıllarca insanları birbirine kavuşturduktan sonra 30 eylül 2006’dan beri Rand Airport’da Sauth African Airways müzesinde sergilenmektedir. Demek ki bazı havayolları kendi müzelerini kurabiliyorlar.
Maluti’nin sergileneceği müzeye getirilişi de ilginçtir. Çünkü bu havaalanındaki pist, büyük uçakların inebileceği kapasitede değildir. Boeing 747 SP, iniş için 2070 metre uzunluğunda ve 15 metre genişliğinde piste ihtiyaç duyarken; 1712 metre uzunluğunda ve yer yer 9 metreye düşen 14 metre genişliğinde piste 3. denemesinde inmiştir.
Son seferleri ve müze için havaalanına inişi aşağıdaki videoda gösterilmektedir.
Ülkemizde inşa edilecek nice hava müzelerinde bizim Maluti’lerimizin de sergilenmesi dileklerimle, iyi haftalar.
Havalimanlarımız etrafındaki araziler çok değerli olduğu için müze için uygun alan bulmak mümkün olmamaktadır. Bu maksatla şehrin daha uygun yerlerinde hava müzeleri oluşturulabilir. Son seferini en yakın havaalanına yapacak olan uçakların, büyük helikopterler ile müzeye taşınması mümkün olabilecektir. Bu müzeleri Kültür Bakanlığı kurabileceği gibi, daha çok belediyeler ve hatta THY’den de beklemekteyim. Bu amaçla ilk iş olarak TC-JAA “Topkapı”yı müzeye kazandırmalıdır.
