Boeing 737 uçaklarında ilk servise verildikleri 1967 yılından bu yana teknolojinin gelişimine bağlı olarak çeşitli değişim ve iyileştirmeler yapılmıştır. 1997 yılından itibaren NG (New Generation-Yeni jenerasyon) olarak isimlendirilen B737-600/700/800 ve sonrasında B737-900 uçakları üretildi.
Daha az yakıt sarfeden ve daha iyi performansa sahip uçak üretimi hedeflenerek 2011 yılında başlatılan çalışma ile Daha verimli CFM International LEAP-1B Motorları, farklı ayrık uçlu kanat ucu dahil aerodinamik gelişmeler ile B737 Max uçakları üretilerek 2017 Mayıs ayından itibaren hizmete sunuldu. Bir yıl içinde 118 uçak müşterilere teslim edildi. Bu süre içinde yeni uçakların %15 daha verimli olduğu gözlendi.
Yukarıdaki belirtilen yeniliklerin yanısıra B737 Max uçaklarında ilk kez Manevra Karakteristiği Artırma Sistemi (Maneuvering Characteristics Augmentation System (MCAS) ilave edildi. Bu sistemin işlevi manuel uçuş esnasında ve flapların 0 konumunda iken herhangi bir nedenden dolayı süratin STOL ( stall speed- uçağın havada uçabileceği minimum sürat) süratinin altına düşmesi durumunda sistemin devreye girerek uçağı süratlendirecek şekilde kumanda vermesini sağlamaktır.
Yaşanabilecek bir olumsuzluk sonucu devreye girecek bu sisteme ait bilgilendirme ilgili B737 dökümanında (FCOM-Flight Crew Operation Manual) yer almamıştır. Ayrıca bir olumsuzluğu düzeltmesi için yerleştirilen sistemin hatalı kumanda vermesi halinde buna karşın yapılması gereken acil işlemlere de ilgili dökümanda (QRH- Quick Reference Handbook) yer verilmemiştir. Belirtilen MCAS sistemi Eğitim programlarına dahil edilmemiştir.
B737 MAX 8 uçaklarının uçuşa başlamasından bu yana 2 kaza yaşanmış olup, Ekim 2018’de Lion Air kazası ön raporunda bahsedilen sisteme yer verilmeden güvenilmez hava hızı (unreliable airspeed) arızası nedeniyle kazanın meydana geldiği bilgisine yer verilmiştir. Son Kaza raporu(Final Report) yayımlanmadığı için kazanın sebebi için varsayımda bulunmak yanlış olacaktır. İlk kaza sonrasında Üretici firma tarafından “uçakta istem dışı başaşağı kumanda verilmesi halinde yapılması gereken düzeltici işlemler konusunda“ bilgilendirmenin yer aldığı Acil durum Uçuşa elverişlilik (Emergency Airworthiness Directive) Bülteni yayımlanmıştır.
10 Mart 2019 günü yaşanan Etophian Air B737 MAX kazasına ait herhangi bir resmi rapor yayımlanmadığı için görüş belirtmek spekülasyondan öteye gitmeyecektir. Her şeye rağmen her iki kazanın da kalkışı takiben kısa süre sonra meydana gelmesi MCAS sisteminin güvenilirliğinin ve bilinirliğinin irdelenmesini gerekli kılmaktadır.
Bütün bu bilgilerin ışığında üretici firma tarafından konuya ilişkin tatmin edici bilgilendirme yapılıncaya kadar uçuşların durdurulması akıllıca bir seçenek olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca ilgili Sivil Havacılık otoritelerinin konuya ve kazanın oluşuna ait raporları sürecin devamında belirleyici olacaktır. Bu değerlendirmenin yapıldığı saatlerde EASA tarafından bir sonraki bilgilendirmeye kadar B737 MAX uçaklarının uçuşu durdurulmuştur. Muhtemel kazaların önlenmesi açısından olumlu bir karar olmuştur.
Tüm uçuculara Emniyetli Uçuşlar dileriz✈️
Eyup Turşucu
Kaptan Pilot -B737 (E)
Kaza İnceleme Uzmanı
