Boeing tarafından yapılan açıklamada Ocak 2020 itibarı ile B737 MAX üretimin bir süre için durdurulduğu bildirilmişti. Çeşitli açıklamaların satır aralarında bunun sebepleri belirtilmişti. En önemli neden üretilen uçakları depolayacak yer bulmada güçlük çekilmesiydi. Bunun dışında sertifikasyon sürecinde teknik ve eğitim konularında gerekliliklerin gecikmeksizin tamamlanması için bu konuya odaklanılmasıydı.
Üretimin durdurulması kararının asla MAX üretiminden vazgeçmek olduğunu düşünemiyorum. Geliştirilmesi için yıllar süren bir zaman periyodu ve çok ciddi harcamaların yapıldığı bir projeden bilhassa teslim edilmiş 380, üretilerek depolanmış yaklaşık 400 uçak varken vaz geçilmesi mümkün görünmemektedir. Üretimin durdurulması işletmeye tasarımdaki hataların giderilmesinde ve eğitimde yapılacak iyileştirmelerde süreci hızlandırırken aynı zamanda depolama için alan aramaktan da işletmeyi kurtarmış oldu.
Yapılacak iyileştirmelere göz atacak olursak sektördeki herkesin yakınen bildiği gibi, İlk defa MAX uçaklarında uygulanan MCAS sisteminin tasarımındaki hataların giderilmesi, ikaz sistemindeki iyileştirmeler ve MAX uçağına geçiş için pilot ve teknik personel eğitimlerinin iyileştirmeleri görebiliriz. Bu noktada kişisel olarak bir çekincemi paylaşmak isterim. Yukarıdaki iyileştirmelerin tamamı yapılmasına rağmen MAX uçağındaki en büyük yapısal değişiklik olan Motor değişimidir. Bilindiği gibi CFM LEAP-1B motoru NG’de ki CFM 56-7B’den daha büyük ve güçlü olma özelliğinden dolayı uçakta ciddi yapısal farklılık yaratmıştır.
Bu farklılığın ciddiyeti, operasyonda yaratacağı riskler maalesef tasarım ve üretim sürecinde fark edilemediğinden kısa süre içinde ölümlü iki kaza meydana gelmiştir. Gelinen noktada tüm olasılıkları içeren risk değerlendirmesi yapılarak tasarımın emniyet zarfı içinde uçabilecek bir uçak için iyileştirilmesi gerekmektedir. Bu görev sadece Üretici Boeing tarafından değil aynı zamanda tüm kullanıcı hava yolu işletmeleri ve ilgili otoritelerce de yerine getirilmelidir.
İlgili tarafların risk değerlendirmelerinin mukayesesi sonunda iyileştirmelerin eksiksiz tamamlanabileceğini değerlendirmekteyim. Sadece ilgili taraflar değil ilgi duyan herkesin takip ettiği bu konu; havacılık sektöründe süreç tamamlanıncaya kadar gündemde birinci sırada izleniyor olacaktır.
Emniyetli Uçuşlar Dileriz
Eyup Turşucu
Kaptan Pilot (E)
Kaza Araştırma Uzmanı
