Hem evlerde, hem iş yerlerinde Covid-19 dahil, birçok enfeksiyondan korunmada uygulanabilecek birçok doğal, basit ve ucuz yöntem var. Hava akımı sağlamak ve kendi dezenfektanımızı kendimiz imal etmek gibi…
Hava Akımı Sağlama
29 Mart tarihli yazımda, Japonya’da yapılan bir deneyin, virüsün hapşırmayla veya yüksek sesle konuşurken yayılan mikroparçacıklarla bulaşabileceğini; hafif bir hava akımıyla bile bu çok küçük parçacıkların yok olduğunu görüntülü olarak kanıtladığını yazmıştım. Ünlü JAMA dergisinde yayımlanan ABD kökenli videolu bir bilimsel makale, bu verileri desteklemişti. O sıralar virüsün bir buçuk metreden uzağa gitmediği düşünülüyordu; ama bugün solunum yolu ile bulaş ve maske ile korunma ön plana geçti.
Özellikle iş yerlerinde hava akımı sağlamak; içeriye temiz hava alırken, kirli havayı dışarıya atmak korunmada son derece yararlı, ama bu basit önlem üzerinde hala pek durulmuyor. Oysa, hissedilmeyecek düzeydeki bir hava akımı bile havada asılı kalan virüsleri giderebilir; küçük dükkanlarda iş yeri kapısının açık, hava perdesinin kapalı tutulması bile yeterli olabilir.
Özellikle iş yerlerinde hava akımı sağlamak; içeriye temiz hava alırken, kirli havayı dışarıya atmak korunmada son derece yararlı, ama bu basit önlem üzerinde hala pek durulmuyor. Oysa, hissedilmeyecek düzeydeki bir hava akımı bile havada asılı kalan virüsleri giderebilir; küçük dükkanlarda iş yeri kapısının açık, hava perdesinin kapalı tutulması bile yeterli olabilir.
Ev ve iş yerlerinde, normalde kapalı duran kapı ve pencerelere sineklik takarak açmak, aspiratör yardımıyla içerideki havayı dışarı atmak, klimaları fan olarak çalıştırmak da hava akımını arttırılabilir. Her tarafı kapalı alış veriş merkezlerinde bu işlemler kolay olmayabilir, ama Türk insanının yaratıcılığına güveniyorum.
İş Yerlerinde Korunma
Dükkan gibi iş yerlerinde, kapıda ateş ölçümü, ayakkabıların altını silmek için paspas kullanımı, herkesin maske kullanması, ellerin yüzde 70 etil veya izopropil alkol ve gliserin, lanolin gibi el koruyucu içeren bir dezenfektanla veya kolonya ile dezenfeksiyonu, 1,5 -2 metrelik mesafenin korunması, çalışanların ellerini periyodik olarak sabunla yıkamaları, elle temas edilen kapı kolu gibi yerlerin periyodik olarak %70 alkol veya 1/100 oranında sulandırılmış çamaşır suyu (sodyum hipoklorit) ile silinmesi çok önemli.
Kendi Dezenfektanını Kendin Yap
Aşırı dezenfektan kullanımı sonucu, birçoğumuzun elleri sağlıklı yapısını kaybetti. Çamaşır suyu gibi dezenfektanların yoğun ve sık kullanımı sonucu, duyarlı kişilerde astım gibi solunum rahatsızlıkları da tetiklenebilir. Pahalı dezenfektanların cebimizin sağlığı açısından da zararlı olduğu bir gerçek. Evimize ve iş yerimize uygun dezenfektanların bazılarını kolayca üretebiliriz. Yeni Koronavirüs’e en etkili ajanlardan yüzde 70 alkolün bir litresini evde elde etmek için, piyasadan alacağınız yüzde 96’lık etil alkolün 730 mililitresini, 270 mililitre su ile karıştırmanız yeterli. Kabaca 3 bardak alkol ile bir bardak su da karıştırılabilir. Bir litrelik bu solüsyona 2 yemek kaşığı gliserin eklersek, iyi bir el dezenfektanımız olur. Bunların yanlışlıkla içilmesini önlemek için, özel farklı şişelere koymamız, üzerine yazı yazmamız ve çocukların erişiminden uzak tutmamız gerekiyor.
Alternatif Dezenfektan: Hipokloröz Asit (HOCl)
Seyreltilmiş çamaşır suyundaki mikrop öldürücü etken madde olan hipokloröz asiti, çeşme suyu ve sofra tuzu kullanarak, satın alacağınız basit bir elektroliz cihazı ile elde edebilir, cihazın püskürtme sistemi ile ev ve iş yerinizde, el ve yüz için güvenli bir çevre dezenfektanı olarak kullanabilirsiniz. Beyaz kan hücrelerimiz tarafından mikroorganizmaları öldürücü olarak da üretilen hipokloröz asit, insanlarda seboreik dermatit, akne, şeker hastalığına bağlı ayak yaraları ve kirpik enfeksiyonları (blefarit) tedavisinde; ev, çiftlik ve kümes hayvanlarında ise Koronavirüs gibi enfeksiyonlara karşı korunmada kullanılabiliyor. Çamaşır suyuna oranla, kokusu yok denecek kadar az olsa da klor alerjisinde dikkatli olunmalı. Önemli bir sağlık sorunu olan sebze ve meyvelerdeki ilaç kalıntılarının giderilmesinde de etkili olan hipokloröz asit, lüks turistik gemilerde temel dezenfektan olarak kullanılıyor. Eşyalardaki kötü kokuları giderirken, ağartmadan leke çıkarıyor; hiçbir deterjanla çıkaramadığım araba koltuğumdaki lekeyi anında yok etti.
Prof. Dr. Ülgen Zeki OK
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
