Bir savaş uçağı; yılda 200 saat uçuş yaparsa, yaklaşık ömrü de 40 yıl olur. Uçak gövdesinin metal, malzeme yorgunluğu belirtileri göstermeden önce, 8.000 uçuş saati boyunca nominal G yüklerine (+9g/-3g) dayanmaya ve herhangi bir uçuş emniyetsizliğine neden olmadan, ilk günkü performansıyla uçuş hizmeti verir.
Savaş uçakları yüksek sürat, yüksek irtifa, üstün manevra kabiliyeti ve yüksek G yükleri gibi aşırı çalışma koşullarına maruz kalırlar. Tipik bir savaş uçağının aktif ömrü 5.000 ila 8.000 uçuş saatidir. Ayda ortalama 20 uçuş saati ile savaş jetleri 30 yıldan fazla dayanabilir, buna bakım süreleri de dahildir. Genel manada uçak üreticileri, tasarladıkları ve imal ettikleri uçakların servis ömürlerini test ve değerlendirme safhalarında yaptıkları yapısal testlerin sonuçlarına göre belirlerler ve muhakkak ciddi bir emniyet katsayısı koyarlar, yani 8000 saat hizmet ömrü biçilmiş bir uçak rahatlıkla bunun üzerinde hizmet verebilir.
Son yıllarda savaş uçaklarının standart servis ömrünün en az 8.000 uçuş saati olması kabulüyle uçaklar tasarlanma yoluna gidilmektedir. Bunun anlamı bir savaş uçağı üretim sonrasında yılda 200 saat uçuş yaparsa, yaklaşık ömrü de 40 yıl ile sınırlı olacaktır. Bu; uçak gövdesinin metal, malzeme yorgunluğu belirtileri göstermeden önce, 8.000 uçuş saati boyunca maksimum nominal G yüklerine (+9g/-3g) dayanmaya ve herhangi bir uçuş emniyetsizliğine neden olmadan, ilk günkü performansıyla uçuş hizmeti vermeye devam edeceği anlamına gelir. Bahse konu uçuş saati üst sınırlamasına erişildikten sonra, eğer savaş uçağı uçurulmaya devam edilirse, uçağı tasarlayan mühendislerin öngörülerinin, hesaplamalarının dışına çıkılacağından, ancak en üst seviyede risk alınması halinde o uçakla uçuş belirli limitasyonlar dahilinde yapılabilir. Bu da normalde, kriz ve savaş durumları hariç, tercih edilmeyen bir uygulamadır.
“8.000 uçuş saati” Batılı uçak üreticileri tarafından genel yapısal bir standart olarak kabul ediliyor. Batı dünyasında üretilen savaş uçaklarının en az 8.000 saat ve mümkünse üzerindeki saatlerde uçuş yapması istenir. Örneğin, Batı standartlarında bir tasarım ve üretim kültürüne sahip TUSAŞ da TF-23 Kaan’ı asgari 35-40 yıl envanterde kalacak şekilde geliştirmeye gayret gösteriyor. Savaş uçakları yelpazesine bakıldığında, tipik olarak Rus savaş uçaklarının daha düşük gövde ömürlerine sahip oldukları görülür. Her durumda 8.000 saat ölçütü uçak üretiminde sabit bir kriter değildir. Neticede belirtilen saat değerleri, sadece hesaplamaya dayalı bir plan, bir tahmindir, ancak gerçek çok farklı olabilir. JAS-39A savaş uçaklarının planlanan orijinal servis ömrü 6.000 saatti ancak hiçbir A varyantı bu değere ulaşamadı.
Savaş Uçaklarının Gövde Ömürleri
Sovyet Yapımı Uçakları
MiG-29 Fulcrum:
Bu uçağın servis ömrü sadece 2.500 saat/20 yıldır. Gövde ömrü yıllara sâri olarak 800 saate (9 yıl) ve 1.500 saate (17 yıl) eriştiğinde, servis ömrüne ilişkin iyileştirmeler yapılmıştır. Örneğin UPG yükseltmesi sonrasında, Endonezya Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan MiG-29UPG varyantlarının ömrü %50 uzatılmıştır.
Aynı savaş uçağının MiG-29K Deniz versiyonunun hizmet ömrü ise 6.000 saat veya 25 yıl (hangisi daha erken gelirse) olarak belirlenmiştir. Oysaki, uçak gemilerinde konuşlu olarak görev yapan deniz uçakları, kullanım ömürleri boyunca daha yüksek yüklere maruz kalırlar. Deniz uçakları iniş sırasında 200-250 km/s’den 0 km/s’ye süratlerini düşürmek durumundadırlar. İnişte teker koyduktan sonra, 100 metreden daha kısa bir mesafede tutucu kanca ile deniz uçakları uçak gemisinin güvertesinde durdurulur. Bu esnada, uçak gövdesine çok fazla g-kuvveti/stres yüklenir. Zamanla bu durum, karada konuşlu uçaklara göre deniz uçaklarının daha fazla yıpranması sonucunu doğurur.
Bununla birlikte MiG-29K versiyonunda en baştan itibaren servis ömrünün normal MiG-29’lardan daha yüksek olması istendiğinden, mühendislik tasarım çalışmalarında bu ister dikkate alınarak MiG-29K savaş uçakları geliştirilmiştir.
Yazının devamı için:TIKLAYINIZ
