Efsanevî Kırım Tatar avcı ve test pilotu Amethan Sultan, ölümünün 45. yıldönümünde doğduğu Alupka şehrinde ve başkent Akmescit’te düzenlenen etkinliklerle anıldı.
Alupka’da yapılan anma töreninde konuşma yapan Amethan Sultan Müze Müdürü Tefide Muhterem, “ 45 yıl önce Amethan Sultan Tu-16 test uçuşu sırasında hayatını kaybetti. Kendi görevini yerine getirirken vefat etti” dedi.
Aynı gün Akmescit’te ( Simferopol) de Amethan Sultan’ın ismini taşıyan meydanda anma etkinliği düzenlendi.
Olumsuz hava şartlarına rağmen Kırım Tatar halkının şanlı oğlunu anmak için etkinliğe birçok insan katıldı. Gelenlerin arasında sivil toplum örgütleri üyeleri, yazarlar, Kırım Tatar milli hareketi veteranları, öğrenciler ve öğretmenler yer aldı.
Anma törenini Kırım Müslümanları Dini İdaresi temsilcisi Raim Gafarov duayla açtı.
Törende konuşan “İnitsiativa” Kırım Sosyal ve Kültürel Girişim Merkezi Başkanı Kamil Ametov, “ Bugün Amethan Sultan meydanında kahramınımızı anmak için toplandık. Amethan Sultan, Kırım Tatar halkının gururu, Kırım’ın gururu, bütün insanlığın gururu ve onurudur” şeklinde konuştu ve Kırım Tatar pilotun adını taşıyan meydanda Amethan Sultan’ın anıtının dikilmesi gerektiğini hatırlattı. Ayrıca tüm katılımcılar pilotun anıtının meydana dikilmesi gerektiğini defalarca dile getirdiler.
Anma töreninde Kırım Tatar sanatçı Uryane Kenjikayeva, Amethan Sultan’a adanmış şarkısını söyledi. Etkinliğin sonunda gelenler anıta çiçek bıraktılar.
Etkinlik katılımcıları, Amethan Sultan’ın tarihi bir şahsiyet olduğunu, sadece Kırım Tatarları için değil, tüm eski Sovyet topraklarında yaşayanlar için bir kahraman olduğunu, II.Dünya Savaşı sırasında korkusuzca nazi Almanyasına karşı savaştığını, iki kere Sovyetler Birliği kahramanı unvanına nail olduğunu ifade etti.
Kırım’ın Alupka şehrinde dünyaya geldi
Amethan Sultan, 20 Ekim 1920 tarihinde Kırım’ın Alupka şehrinde dünyaya geldi. Babası Lak, annesi KırımTatarıydı. 1937 yılında yedinci sınıfı bitirdikten sonra, Akmescit (Simferopol) Demiryolu Meslek Okuluna kaydolan Amethan Sultan, Meslek okulundan mezun olduktan sonra demiryolu deposunda tesisatçı olarak çalıştı. Amethan çocukluk hayalinin peşinden giderek hem çalışmış, hem de havacılık kulübünde ders aldı. 1938 yılında havacılık kulübünden mezun oldu.
II.Dünya Savaşı ve sürgün…
Amethan Sultan savaşa ilk günlerinde katıldı. İlk savaş uçuşlarına katıldığı zaman 1941 yılında 20 yaşındaydı. Genç Kırım Tatarı Yak-1 uçağında Stalingrad Savaşı’na katıldı. Burada hakkı ile ‘as’ olduğunu ispat ederek Alman asları ile çarpışacak özel bir avcı pilotları ekibine seçildi. Sovyetler Ordusu’nda pilottan Savaş Muhafızları 9. Hava Alayı Bölük Komutanı unvanına kadar yükseldi. II. Dünya Savaşı sırasında Amethan Sultan 603 savaş uçuşu gerçekleştirdi. 150 hava çarpıması sırasında, şahsen 30 ve grup olarak 19 düşman uçağını düşürdü. İki kere Sovyetler Birliği Kahramanlık Madalyası ile ödüllendirildi.
Sovyet Ordusu’nda içlerinde Amethan Sultan’ın da bulunduğu 30 bin Kırım Tatarının yer almasına rağmen Stalin tarafından Nazi işbirlikçisi ve hain ilan edilen tüm Kırım Tatar halkı, 18-20 Mayıs 1944 tarihlerinde yapılan operasyonla Kırım’dan Orta Asya, Sibirya ve Ural bölgesine sürüldü. Sürgünü engellemek için elinden gelen tüm çabayı sarf eden ancak başarılı olamayan Amethan Sultan, ailesinin bir kısmını kurtarmasına rağmen erkek kardeşinin bir Gulag kampında ölmesini engelleyemedi.
Savaş bitti, ama uçma sevgisi bitmedi
Savaş bitti, ancak Amethan Sultan’ın uçma sevgisi bitmemişti. Amethan gökyüzü, uçaklar ve uçak motorunun gürültüsü olmadan yaşayamıyordu. Hayatını pilot olarak devam ettirmek için çok çaba sarf etmişti.
1947 yılında Moskova Bölgesinde bulunan Jukovskiy şehrindeki Uçuş ve Araştırma Enstitüsü’nde test pilotu olarak göreve başladı. Çok sayıda uçuşu değişik tipteki uçaklarda koltuk fırlatma sisteminin geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirdi.
Amethan Sultan kısa zaman içinde en iyi Sovyet test pilotlarından biri oldu. Sovyetler Birliği’nin havacılık gelişiminde Amethan Sultan önemli bir rol oynadı.
Trajik ölüm
Amethan Sultan gökyüzüne aşıktı. Gökyüzü de ona karşılık olarak ilham veriyordu. Ancak gökyüzü de onun sonununu getirdi. 1 Şubat 1971 yılında uçan laboratuvar Tu -16’da test uçuşu sırasında meydana gelen kaza sonucu kayatını kaybetti.
Amethan Sultan’ın mezarı Moskova’da Novodeviçye mezarlığında bulunuyor. Amethan Sultan’ın vefatının üzerinden 45 yıl geçti. Ancak insanlar hala onun başarılarını hatırlıyor ve saygıyla anıyorlar. (Kırım Haber Ajansı-QHA)
