1935 yılında Türk Hava Kurumunun (THK) uçuş faaliyetlerini yürüttüğü Türkkuşu’nun açılışından hemen önce Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinden (SSCB) iki havacılık eğitmeni ile birlikte beş adet planör ve üç adet eğitim uçağı (sayısı netlik kazanmamıştır) hediye olarak gelmiştir. Sovyetler Birliğinin bu desteğinin oluşmasında en büyük pay Sovyetlerin Ankara Büyükelçisi Lev Mihailoviç Karanyan’dır. Ulu yönder Atatürk, Başbakan İsmet İnönü ve THK Başkanı Fuat Bulca konuşmalarında özellikle kendilerine teşekkür etmişlerdir.
Türkiye ile SSCB arasındaki sıcak ilişkiler 9 Kasım 1920 tarihinde Ankara’da ilk Rus Elçiliğinin açılması ile başlamıştır diyebiliriz.
24 Nisan 1932 tarihinde İstanbul’dan Sovyetler Birliğine Gruzia adlı vapur ile Başbakan İsmet İnönü ve genişçe bir heyetin gitmesi ile ilişkiler daha da sıcaklaşmaya başlamıştır. 6 Mayıs tarihinde yapılan görüşmelerin ana konusu Türkiye’nin Sovyetler Birliğinden istediği sekiz milyon dolarlık kredi olmuştur. Ruslar Türk tarafının isteklerine olumlu yaklaşmışlardır. Toplantıda ayrıca SSCB’nin Türkiye’ye hediye olarak vereceği birtakım askeri ve tarımsal donanımın da deklarasyonu yapılmıştır.
SSCB toplantılarından sonra yurda dönen Başbakan İsmet İnönü havacılığın önemini bir kez daha vurgulamak ve yeni atılımlar yapmak adına fahri reisi olduğu Türk Tayyare Cemiyeti’nin (T.Ta.C.) 27 Kasım 1932 tarihindeki Büyük Kurultayının açılış konuşmasında delegelere şöyle seslenir.
“ Tayyare aynı zamanda büyük bir medeniyet vasıtasıdır. Yalnız silah vasıtası olarak değil, asrın durmaksızın gelişen vasıtası olarak da Türk Milletini tayyare ile yakından ilgilendirmek borcumuzdur. Türk Milleti beynelmilel tayyarecilik fen ve sanatında, tayyare sporunda ve seferinde kendi hissini ve mevkiini göstermeye mecburdur.”
Konuşmasına devamla; “…Hepimizin bildiği gibi T.Ta.C.’i iki ana hedefe varmak için uğraşıyor. Bunlardan biri ve en önemlisi, yurdun hava müdafaasına ve Türk tayyareciliğine lazım olan insanları ve malzemeyi çoğaltma işidir ki, bütün milletin emeğiyle bu hedefe yaklaşmaya çalışıyor.”
Başbakan İsmet İnönü’nün başlattığı bu yardım çağrısı kısa sürede ses getirmiştir. Bu çağrı “Hava Tehlikesini Bilenler” adı altında yaygınlaştırılıp tüm yurda duyurulmuştur. İnönü’nün konuşmasına ek olarak Milli Müdafaa Vekili Zekai Bey’in ve T.Ta.C. Bşk. Vekili Şükrü Koçak Bey’inde bu konudaki görüşleri derlenip bir kitapçık oluşturulmuştur. Ücretsiz olarak tüm T.Ta.C. şubelerine gönderilen bu bildiri, daha geniş kapsamlı olarak, hava saldırılarından korunma yollarını da anlatan kitap haline, cemiyetin fen şubesinden Şakir Hazım Ergökmen tarafından getirilmiştir. Bu kitap ise elli kuruş bedelle tüm yurtta satılmıştır.
25 Mayıs 1935 tarihinde T.Ta.C.’nin 6. Olağan Kongresinde “Hava Tehlikesini Bilenler” defterinin açılmasını istenmiş, önce Başbakan İsmet İnönü ve ailesi hava tehlikesini bilenler defterine kayıt yaptırmışlardır.
İsmet İnönü : 900 Lira.
Validesi : 20 Lira.
Mevhibe İnönü : 20 Lira.
Ömer İnönü : 20 Lira.
Erdal İnönü : 20 Lira.
Özden İnönü : 20 Lira.
Taahhüdümüzü her sene Haziran başında yerine getireceğiz.
Saygılarımla. İsmet İnönü. 26 Mayıs 1935
Gazi Mustafa Kemal Atatürk 14 Haziran 1935 tarihinde İş Bankasına bir talimat vererek, şahsi hesabından THK’na On Bin (10.000) TL. verilmesini isteyerek kuruma gerekli desteğini vermiştir. Bu gelişmelerden son hava tehlikesini bilenler kampanyasına tüm yurttan büyük bir katılım olmuştur.
Not: Hava tehlikesi ve korunma yolları adlı kitabı hediye etme nezaketini gösteren can dostum Can ÖZKAN’a teşekkür ederim.
Mustafa KILIÇ
Havacılık Tarihi Araştırmacısı – Yazar
sontayyareci @gmail.com
0 536 273 62 62
