Dünyanın en canlı endüstri ayağı olarak yer alan ve her zaman teknolojik yeniliklerin öncelikli olarak etkisi altına giren, canlı bir endüstri olan havacılık sektörü, son iki yılda dünyayı çarpıcı derecede etkileyen en son paradigması yapay zekânın gelişimiyle havacılığın her boyutunda hızlı bir dönüşüm yaşanmaktadır. Yapay zekâ, uçuş operasyonlarından müşteri hizmetlerine kadar geniş bir yelpazede kullanılarak sektörde devrim yaratmaktadır. Bu yazıda havacılık sektöründeki çeşitli yapay zekâ destekli uygulamalardan ve sağlanan faydalardan bahsedeceğiz.
- Uçuş Operasyonları ve Güvenlik
Yapay zekâ, uçuş operasyonlarının verimliliğini artırmak ve güvenliği maksimum seviyeye ulaştırmak için kullanılmaktadır. Örneğin, uçuş planlamasında YZ algoritmaları, hava durumu, uçuş rotaları ve trafik yoğunluğu gibi verileri analiz ederek en verimli rotayı belirlemektedir. Bu sayede yakıt tüketiminin azaltılması ve maliyetlerin düşürülmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, YZ destekli bakım sistemleri, uçak parçalarının ne zaman arızalanabileceğini tahmin ederek önleyici bakım yapılmasını sağlamaktadır. Bu da beklenmedik arızaların önüne geçerek güvenliği artırmakta ve bakım maliyetlerini düşürmektedir.
- Yolcu Deneyimi
Yapay zekânın en aktif ve yoğun kullanıldığı adımlardan biri de yolcu deneyiminin iyileştirilmesine yönelik etkinliklerdir. Kişiselleştirilmiş hizmetler sunan YZ tabanlı chatbotlar ve sanal asistanlar, yolcuların rezervasyon yapmalarına, uçuş bilgilerini almalarına ve sorularını yanıtlamalarına yardımcı olmaktadır. Ayrıca, yüz tanıma teknolojisi, güvenlik ve biniş işlemlerini hızlandırarak yolcuların havalimanında geçirdiği zamanı azaltmaktadır. Büyük veride depolanan web analitiklerinin de kullanılmasıyla birlikte yolcuların geçmiş tercihlerini ve davranışlarını analiz eden yapay zekâ, bireysel ihtiyaçlara göre hizmetler sunarak kişiselleştirilmiş öneriler sunmakta ve daha özel seyahat hizmeti sağlanmaktadır. Ağ analitikleri ve bulut tabanlı teknolojiler, havalimanı operasyonlarının daha hızlı ve verimli olmasını sağlamaktadır.
- Verimlilik, Maliyet Yönetimi ve Karar Destek Sistemleri
Yapay zekâ, operasyonel verimliliği artırmak ve maliyetleri yönetmek için güçlü bir araçtır. Büyük veri analitiği ve makine öğrenimi algoritmaları, havayolu şirketlerinin yakıt tüketimi, rota optimizasyonu ve filo yönetimi gibi alanlarda daha iyi kararlar almasını ve doğru stratejiler belirlenmesini sağlamaktadır. Örneğin, YZ tabanlı sistemler, geçmiş uçuş verilerini analiz ederek hava trafiği kontrolü ve hava durumu tahminlerinde daha isabetli öngörülerde bulunabilir; bu da operasyonel planlamayı iyileştirir.
- Sürdürülebilirlik
Havacılıkta sürdürülebilirlik daha akıllı, sessiz ve temiz bir geleceği ifade etmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından 2030 yılına kadar gerçekleştirilmesi amaçlanan 17 sürdürülebilir kalkınma hedefinden özellikle çevresel sürdürülebilirlik, havacılık sektörünün öncelikli konuları arasındadır. YZ, karbon ayak izini azaltmak için çeşitli çözümler sunmaktadır. Örneğin, uçuş rotalarının optimize edilmesi, yakıt tüketimini ve dolayısıyla karbon emisyonlarını azaltmaktadır. Ayrıca, YZ destekli yenilikler, elektrikli uçaklar ve sürdürülebilir yakıtların (SAF) geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır.
- Risk Yönetimi ve Güvenlik
Yapay zeka, güvenlik ve risk yönetiminde de önemli bir rol oynamaktadır. Büyük veri analitiği sayesinde uçuş verileri incelenerek potansiyel risklerin önceden tespitiyle, YZ uçuş sırasında ortaya çıkabilecek potansiyel sorunları önceden tespit ederek pilotlara ve yer ekiplerine uyarılar gönderebilmektedir. Bu sistemler, uçuş güvenliğini artırmakta ve olası kazaların önüne geçmektedir. Ayrıca YZ, siber güvenlik tehditlerini tespit etmek ve önlemek için de kullanılmaktadır, bu da havacılık sektörünün dijital güvenliğini sağlamaktadır. Yapay zekâ aslında havalimanlarında bir nevi teknopolis görevi üstlenmektedir.
- Eğitim ve Simülasyonlar
Pilot, hava trafik kontrolörü ve ekip eğitiminde de yapay zekâ önemli bir rol oynamaktadır. YZ destekli simülasyonlar, gerçek uçuş koşullarını ve acil durum senaryolarını gerçekçi bir şekilde canlandırarak, eğitimi daha etkili hale getirmektedir. Ayrıca sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik teknolojileri ile desteklenen eğitim programları, mürettebatın yetkinliklerini güvenli ortamlarda artırmada önemli katkılar sağlamaktadır.
Geleceğe Bakış: Akıllı Havalimanları ve İnovasyon
Yukarıda kısaca bahsettiğimiz konulardan yola çıkarak havacılığın her alanında yapay zekânın etkin ve yaygın bir şekilde kullanıldığını görmekteyiz. Özellikle akıllı havalimanları boyutunda ülkemizden bir örnek verecek olursak, 2020 yılında 16.’sı düzenlenen ACI Avrupa Ödülleri’nde “Dijital Dönüşümde En İyi Havalimanı” seçilen İstanbul Havalimanı, dünyadaki akıllı havalimanları arasında öne çıkmaktadır. Yapay zekâ, operasyonların her aşamasına entegre edilerek check-in, tuvaletler ve ibadethaneler gibi alanlarda yapay zeka donanımlı sensörler ile yoğunluk kontrolü sağlanmaktadır. Havaalanı, ekip ve kaynakların verimli bir şekilde yönetimi için 9000 güvenlik kamerasından 248’i, şüpheli davranışları veya terk edilmiş bagajları anında tespit eden yüz tanıma özelliğine sahip durumdadır. Ayrıca hizmet, güvenlik ve temizliğe ayrılmış üç ayrı robot ekibi yenilikçi havalimanı yaklaşımına katkıda bulunmaktadır.
Sonuç olarak, yapay zekâ ile donatılmış bir gelecekte, havacılık sektörünün daha güvenli, verimli ve sürdürülebilir olması kaçınılmaz görünüyor. Sektörün tüm paydaşları için önemli fırsat ve iyileştirmeler ile birlikte görülen o ki, yapay zekâ, daha güvenli, çevre dostu ve yolcu odaklı havacılık vaat ediyor ve gökyüzündeki dijital devrim, tüm dünyaya daha iyi bir uçuş deneyimi sunmayı hedefliyor.
Öğr.Gör.Deniz TÜRKMEN
Eskişehir Teknik Üniversitesi
Yabancı Diller Yüksekokulu
