IATA tarafından 2024 yılı Emniyet raporu yayınlanmış olup genel bir fikir vermesi için aşağıda özet olarak sunulmuştur
2024 yılında havacılık sektöründe dünya genelinde 40 milyondan fazla uçuş gerçekleştirildi ve 5 milyar yolcu emniyetli bir şekilde taşındı. Havayolu taşımacılığı, en güvenilir ulaşım seçeneklerinden biri olmaya devam etmektedir. 2005 yılında milyon sektör başına 3,72 olan kaza oranı, 2024 itibarıyla milyon sektör başına 1,13’e düşerek bu güvenilirliği kanıtlamaktadır.
Kaza oranındaki bu azalma, emniyet yönetimi, teknoloji, eğitim ve emniyet kültürü gibi alanlardaki sürekli iyileştirmelerin sonucudur. Sektör, emniyete olan bağlılığını sürdürerek gelecekteki kaza riskini en aza indirmeyi amaçlamaktadır.
Her ne kadar 2024’te kaza sayısında artış gözlemlense de havacılık hala en emniyetli ulaşım seçeneklerinden biridir. Bu nedenle, bireysel olaylara dayanarak istatistiksel açıdan yanlış sonuçlar çıkarmaktan kaçınılmalıdır. Sektör, emniyet performansını değerlendirmek için son yirmi yılda istikrarlı bir düşüş gösteren beş yıllık hareketli kaza ortalamasını kullanmaktadır.
Güney Kore’deki Jeju Air ve Kazakistan’daki Azerbaycan Havayolları trajik ölümlü kazalar kamuoyunun ilgisini çekse de, milyonlarca yolcunun her gün emniyetle seyahat ettiği göz önüne alındığında, bu kazalar istisna olarak değerlendirilmektedir. Bu tür olaylar, havacılık sektörünün emniyete olan sarsılmaz bağlılığını pekiştirmekte ve havayolları, emniyet önlemlerini sürekli iyileştirmek için yenilikçi çözümler geliştirmeye devam etmektedir.
Kaza Araştırmalarının Önemi
Havacılık emniyetinin artırılmasında kritik bir unsur, uçak kazalarının kapsamlı ve zamanında araştırılmasıdır. Nihai kaza raporları, kazaların kök nedenlerini belirleyerek sektörün gelecekte benzer olayları önlemesini sağlar.
Ancak, Chicago Sözleşmesi ve ICAO Ek 13’te yer alan devlet yükümlülükleri açıkça tanımlanmış olmasına rağmen, birçok kaza araştırması eksik kalmakta ve nihai raporlar belirlenen sürelerde yayımlanmamaktadır. IATA, bu yükümlülüklere uyumu sağlamak amacıyla ICAO, devletler ve diğer paydaşlarla iş birliği yaparak uluslararası topluluğun bu kritik süreci eksiksiz yerine getirmesini teşvik etmektedir.
2024 Yılındaki Büyük Kazalar
• Ocak: Bir Airbus A350-900, Japonya Sahil Emniyet uçağıyla iniş sonrası pist üzerinde çarpıştı. A350’deki tüm yolcular tahliye edilirken, sahil emniyet uçağındaki 5 kişi hayatını kaybetti.
• Ocak: Bir Boeing 737-9 MAX, Portland Havalimanı’ndan tırmanış sırasında gövde kapı paneli ayrılması olayı yaşandı. Acil iniş yapan uçakta 177 yolcu sağ olarak kurtuldu.
• Mart: Bir Dash 8-300, Nairobi Ulusal Parkı üzerinde bir Cessna 172M ile havada çarpıştı. Dash 8’deki yolcular tahliye edilirken, Cessna’daki 2 kişi hayatını kaybetti.
• Mayıs: Bir Boeing 777-300, türbülansa girerek 1 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.
• Ağustos: Brezilya’da bir ATR-72, uçuş sırasında kontrol kaybı yaşayarak düştü. 62 kişi hayatını kaybetti.
IATA Kaza Sınıflandırma Görev Gücü (ACTF), bu kazaları IATA Kaza Kriterleri’ne göre değerlendirdi. Bazı olaylar doğrudan bu kriterlere uymasa da sektörel açıdan büyük önem taşımaktadır.
Öne çıkan diğer olaylar:
• Temmuz: Nepal’de bir CRJ-200, kalkış sırasında kontrol kaybı yaşanması sonucu düştü ve 18 kişi hayatını kaybetti.
• Ekim: Sudan’da bir IL-76 kargo uçağı kazasında 5 kişi öldü.
• Aralık: Kazakistan’da bir ERJ-190 kazasında 38 kişi hayatını kaybetti.
Sudan ve Kazakistan’daki kazalar kasıtlı saldırılar olarak sınıflandırılmış olup, IATA Yıllık Emniyet Raporu’na genellikle dahil edilmemektedir. Ancak, gelecekte bu tür olayların nasıl ele alınacağı konusunda ACTF ile çalışmalar devam etmektedir.
Bu olaylar, çatışma bölgelerinde gerçekleştirilen sivil uçuşlarla ilgili riskleri ortaya koymaktadır. Bu bölgelerde uçuş operasyonları, düzenli risk değerlendirmeleriyle dikkatle yönetilmelidir.
2024 Emniyet Performansı Özeti
• Toplam kaza sayısı: 46 (2023’e göre %9 artış)
• Ölümcül kazalar: 7
• Toplam ölüm: 244 uçakta, 7 ‘diğer’ kategorisinde
• Milyon sektör başına ölüm riski: 2023’te 0,03 → 2024’te 0,06
Uzun vadeli eğilim:
2005’te 0,69 olan ölüm riski, 2024’te 0,06’ya düşmüştür. Bu, bir kişinin 100% ölümcül bir kaza geçirmesi için 49.246 yıl boyunca uçması gerektiği anlamına gelmektedir.
2024’te Öne Çıkan Kaza Türleri
Ölümlü Kazalar (Kaza Sayısı / Toplam Ölümler)
• Diğer Son Durum: 1 kaza / 182 ölüm
• Uçuş Sırasında Kontrol Kaybı (LOC-I): 1 kaza / 62 ölüm
• Pist Hasarı: 1 kaza / 5 ölüm
• Havada Çarpışma: 1 kaza / 2 ölüm
Ölümcül Olmayan En Yaygın Kazalar
• Kuyruk Çarpması (Tail Strike): 12
• Pistten Çıkma (Runway Excursion): 10
• İniş Takımı Arızası: 5
• Zemin Hasarı: 3
• Sert İniş: 2
Kaza Sebepleri Üzerine Tehdit ve Hata Analizi
2024 kazalarına en sık katkıda bulunan faktörler:
• Manuel uçuş ve kontrol hataları: %39
• Durumsal farkındalık eksikliği (SA): %37
• Uçuş hattı yönetimi hataları: %37
• Standart İşletim Prosedürlerine (SOP) uyumsuzluk: %35
• Uçuş ekibi hataları ve çevresel tehditler: %35
• Olumsuz hava koşulları: %22
• Emniyet yönetim sistemindeki eksiklikler: %13
Sonuç
2024 yılı, havacılık emniyeti açısından önemli gelişmelerin ve derslerin yaşandığı bir yıl oldu. Kazaların temel nedenlerini analiz ederek, sektörün emniyet standartlarını geliştirmeye yönelik çabaları devam etmektedir.
IATA’nın 2024 yılına ait Emniyet raporu detay bilgi arzu edenler için aşağıda sunulmuştur.
Emniyetli uçuşlar dileriz,
Eyup Turşucu
Kaptan Pilot (E)
Kaza Araştırma Uzmanı
