Şehit Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN (1956-59) 1935 yılında Balıkesir’de doğmuştur. 1959 yılında Hava Harp Okulu’ndan mezun olarak Türk Hava Kuvvetleri saflarına katılmıştır. 1962 yılında üsteğmenliğe; 1967 yılında yüzbaşılığa ve 1972 tarihinde binbaşılığa yükselmiştir.
Bnb. ERCAN;
1959 – 1964 tarihleri arasında Hava Eğitim Komutanlığında;
1964-1971 tarihleri arasında 3 ncü Ana Jet Üs Komutanlığında,
1971-1973 tarihleri arasında 2 nci Ana Jet Üs Komutanlığında görevlendirilmiştir.
18 TEMMUZ 1974 tarihinde ise Kıbrıs Barış Harekâtı’na katılmak üzere 39’ncu Piyade Tümeni (İSKENDERUN) emrinde Hava İrtibat Subayı olarak görevlendirilmiştir.¹
Şehit Hv.Plt.Bnb. ERCAN, ilk olarak 1970-1971 yılları arasında Kıbrıs’ta yüzbaşı rütbesinde bulunmuştur.
Kıbrıs’ta AĞUSTOS 1964 Şanlı ERENKÖY Direnişi sonrasında Türk Hava Kuvvetlerine mensup pilot subaylar Ada’da bulunan Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayı (K.T.K.A) değiştirme birliklerinin içerisinde zaman zaman astsubay veya erbaş kıyafetleri içerisinde Ada’ya çıkmaya başlamışlar ve BAYRAKTARLIK emrinde Türk Mukavemet Teşkilatı (T.M.T) içerisinde görev yapmışlardır.
1968 yılından itibaren Kıbrıs’ta her zaman iki tane pilot subay bulunmakta idi. Bunlardan birisi K.T.K. Alayı’nda diğeri de T.M.T Bayraktarlık karargâhında görevli idi. Bu havacı subayların görevleri Kıbrıs’a yapılacak olası müdahalelerde kullanılmak üzere kara hedeflerinin tespit çalışmaları, uygun çıkarma plajlarının belirlenmesi, muhtemel atma ve indirme bölgelerinin belirlenmesi gibi istihbari çalışmalar idi.²
20 TEMMUZ 1974 – ÇIKARMA HAREKÂTI:
20 TEMMUZ 1974 sabahı Kıbrıs’ta kıyıya ilk çıkacak ve Kıyı Başını³ tutacak birlik olan Deniz Amfibi Piyade Alayı olduğu için ortaya çıkacak Ani Yakın Hava Destek İsteklerinin karşılanması için gerekli koordinasyonları süratle yapmak maksadıyla HİS ⁴ Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN ve İHK ⁵ Hv.Plt.Yzb. Akın GİRAY, Dz.Amf.P. Alay Komutanı Dz.Yb. Neşet İKİZ ile birlikte aynı çıkarma botu ile YAVUZ (PLADİNİ) Çıkarma Plajı’na ayak basmışlardır.⁶
FOTOĞRAF 1 : YAVUZ (PLADİNİ) Çıkarma Plajı 1974 Dönemi – 2021
Dz.Amf.P.A. Komutanı Dz.Yb. Neşet İKİZ’in Anılarından:
“Yakın Hava desteğimizi sağlayacak üç hava irtibat subayımızın en kıdemlisi Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN idi. Gemide (L-401 TCG ERTUĞRUL) mavi uçuş tulumu içinde, kibar tavırları ve sempatik çehresi ile tümümüzün ilgisini çekti. Kendisine “Aman Fehmi binbaşım, mavi uçuş tulumunuz ile sizi hemen hedef yaparlar. Oysa sizlere çok ihtiyacımız olacak” diye, ona derhal gerekli teçhizat ile giysiyi sağladık. Plt.Bnb. ERCAN hemen kaynaştığımız, duyarlı ve nazik bir silah arkadaşımızdı.”⁷
20 TEMMUZ günü öğleye doğru 50 nci Piyade Alayı muharebe grubu (Piyade Taburları + Tank Bölüğü + M-113 Kariyer Bölüğü) nun karaya çıkışını müteakip Alay Karargahı da kıyıya ayak basmış ve çıkarma plajının hemen yakınındaki bir iki katlı evi Alay Harekat Komuta Merkezi haline getirilmiştir.
Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN ve Hv.Plt.Yzb. Akın GİRAY Alay Harekat Komuta Merkezi’ne geçerek, Alay Karargahı ile birlikte karaya çıkan Alay emrinde görevli diğer İHK Subayı Hv.Plt.Bnb. Necdet KARADEMİR ile bir araya gelerek Hava Destek Harekât Merkezi (HDHM) ni oluşturmuşlar ve derhal göreve başlamışlardır.
Kıyıbaşı ve Köprü Başında bulunan Deniz ve Kara Piyade Taburlarının mevcut konumlarını kontrol maksatlı olarak HİS ve İHK subayları bölgeyi incelemelerini müteakip, birlik komutanları ile gerekli koordineleri yapmak suretiyle Alay Harekât Komuta Merkezi’ne dönmüşlerdir.
KROKİ 1: 20 TEMMUZ 1974 Günü Kıyı Başı ve Köprü Başı Harekâtı. (Kaynak: İnternet üzerinden açık yayımlardan alınmıştır.)
20 TEMMUZ 1974 günü kıyıya çıkan Dz.Amfibi Alayı ve 50 nci P.A.’nın Muharebe Grubu YILDIZ-70 ATMA-4 harekât planına göre, Kıyıbaşı ve Köprübaşı⁸ mevzilerini işgal etmeye başladıkları esnada GİRNE, LAPTA ve BEŞPARMAK Dağları üzerinde bulunan ve bölgeyi tesiri altına alabilecek Rum piyade ve topçu birlikleri tarafından Türk birlikleri üzerine yoğun ateş açılmaya başlanmıştır.
Özellikle bölgeyi etkisi altın alan RMMO⁹ topçu birlikleri ile YAVUZ Çıkarma Plajı bölgesine (Kıyıbaşı) araçlı ve yaya olarak intikal etmekte olan RMMO birliklerinin Türk Hava Kuvvetleri’ne bağlı uçaklar tarafından derhal durdurulması ve düşman tehdidinin bertaraf edilmesi gerekmiştir.
“Düşmanı sahildeki sabit mevzilerine ağır silahlarını yerleştirmek için ana yollardan mevzi yollarına giderken yakaladık.
BEŞPARMAK Dağları üzerinden düşmanın hava[dik] ve yatık mermi yollu ağır silahları ¹⁰ saat 15:30 (TSİ)¹¹’de üzerimize ateş yağdırmaya başladı. Dağlardan ateş eden silahlar çıkarmanın zamanında bitmesini engelledi.”¹²
Ancak Kıbrıs Barış Harekâtı’nda karşılaşılan en büyük sorunlardan biri Telsiz Haberleşmesinde kullanılan çeşitli tipteki telsizlerin demode oluşları, sürekli arıza yapmaları ve en önemlisi bataryalarının çabuk bitmesi idi.¹³
“…Çıkış esnasında düşman ateşi ile karşılaşmadık. Görev için verilen telsizin arızalı olduğu, mobil telsizimde¹⁴ bulunmadığı için Amfibik Tugay ile adaya çıkan 3 pilot arkadaş harekâtın 1 nci günü aynı telsizi kullanmak durumunda kaldık.”¹⁵
Bunun yanı sıra diğer bir sorun ise Türk Silahlı Kuvvetleri Müşterek Parola Sistemi’nin olmaması idi.
Bundan dolayı bölge üzerinde bulunan Türk Hava Kuvvetleri Uçakları ile temas sağlamaya çalışan HİS ve İHK subaylarımızın Yer-Hava Telsiz muhaberesi zaman zaman bu telsiz frekanslarına giren Rum İHK’larının karıştırmalarına maruz kalmıştır.
Hatta Rum İHK’ları pilotlarımız ile çok güzel Türkçe konuşarak onları aldatıp, Kıyı Başı ve Köprü Başı bölgelerinde bulunan Türk kuvvetlerine taarruza yöneltmeye çalışmışlardır. Bu taarruzlar İHK subaylarımızın Hava Harp Okulunda ve Filolarında kullanılan kendilerine verilmiş olan lakaplarını kullanmak suretiyle pilotlarla temas kurularak önlenmişlerdir.
20 TEMMUZ 1974 günü akşamı KIBRIS’a YAVUZ (PLADİNİ) Plajı’ndan çıkan birliklerin verilen ilk gün hedeflerine başarı ile ulaşmaları ve Köprü Başı cephe hattını başarı ile savunmaları neticesinde, gündüz yapılan tüm Rum Milli Muhafız Ordusu (RMMO) taarruzları başarısızlığa uğramıştır.
20 TEMMUZ 1974 günü YAVUZ (PLADİNİ) Çıkarma Plajı Kıyıbaşı ve Köprübaşı bölgelerindeki Deniz ve Kara Piyade Taburlarının RMMO kuvvetlerinde yapılan taarruzları başarı ile geri püskürtmesinde Alay Komuta Harekat Merkezi’nde görevli HİS Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN ve İHK Subayları Hv.Plt.Bnb. Necdet KARADEMİR ve Hv.Plt.Yzb. Akın GİRAY’ın bölgedeki uçakları tek bir telsiz ile taarruz eden RMMO güçlerine yöneltmeleri ve başarılı isabetlerin sağlanmasında göstermiş oldukları yoğun çaba, 20 TEMMUZ 1974 gününün en kritik safhalarından biri olan Çıkarma Harekâtı’nın başarıya ulaşmasında en önemli rolü oynamıştır.
21 TEMMUZ 1974 – HV.PLT.BNB. FEHMİ ERCAN’IN ŞEHADETİ:
Gece harekât planına göre 21 TEMMUZ 1974 sabahı bahr-i fecir¹⁶ ile AYA YORGİ (KARAOĞLANOĞLU) – KYRENIA (GİRNE) istikametine yapılacak Birleşme Taarruzu¹⁷ için gerekli planlama ve koordinasyonların yapılması maksadı ile Saat 01:00 sularında harekât değerlendirme toplantısı yapılması emredilmiştir.
Bu toplantıya 50 nci P.A. Alay Harekât Komuta Merkezi’nde Alay Komutanı P.Alb. İbrahim KARAOĞLANOĞLU olmak üzere Alay Karargah Subayları, Tabur ve Bölük Komutanları; Dz.Amf.P. Alay Komuta Grubu ve HİS Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN ve diğer iki İHK Subayımız Hv.Plt.Bnb. Necdet KARADEMİR ile Hv.Plt.Yzb. Akın GİRAY katılmışlardır.
Toplantının bitimine müteakip, emniyet maksatlı olarak tüm subaylar binayı terk ederek birliklerinin başlarına geri dönmüşlerdir. Bu esnada Alb. KARAOĞLANOĞLU, Alay Komutan Yrdc. Yb. Cevdet AYKON ve HİS Plt.Bnb. Fehmi ERCAN da Temmuz ayının korkunç sıcağından uzaklaşmak ve biraz temiz hava almak için karargâh binasından çıkarak kapı önünde oturmuşlardır.
“Toplantıdan sonra Alay Komutanı, Alay Komutan yardımcısı ve Hava İrtibat Subayı ile karargâh subayları bina içleri tehlikeli olduğundan, toplantıdan sonra komuta yerinin kapı girişindeki sahanlıkta oturmaktaydılar.
Alay Komutanı oturduğu yerden doğrularak : “Haydi biraz hava alalım” dedi.
Bu sırada binanın giriş kapısının yan duvarında korkunç bir patlama oldu. Birçok evin birbiriyle tünel bağlantılı olduğunu biliyorduk. Ancak denizle bir tünel irtibatı olduğunu sonradan tespit edebildiğimiz, villanın bahçe duvarının hemen yanında bulunan bağ evinin çatısından roketatarlı ya da LAW silahlı bir Rum askerinin ateş etmek suretiyle Alay Komutanı ile Hava İrtibat subayı bina giriş kapısında saat 21:45’de¹⁸ şehit ediliyordu. Komuta yeri etrafında Türkler arama yapıp emniyet sağlamıştı. Roketi atan Rum, hemen villanın yakınlarındaki bir evde ikamet etmekte olan yaşlı bir Rum çiftin evinde saklanarak taarruz etmişti.¹⁹ ”
“Çevreden bütün gece düzensiz aralıklarla süren ağır ve hafif silah sesleri birden çoğalıyor. Ani olarak binanın önce üst katına ve hemen sonra Alb. KARAOĞLANOĞLU’nun oturduğu katın terasına birer mermi isabet ediyor. Albay vücudunun bir parçasını kaybederek şehit olur.
Harekât bittikten bir ay kadar sonra olayı anlamak üzere Tuğg. BORATAŞ ve Bnb. SÜREL ile birlikte villayı ve mermi izlerini araştırdık. Aradan zaman geçmesine rağmen binanın duvarlarında kurumuş et ve kemik parçaları bulunuyordu. Binanın üst ve alt katlarına isabet eden birer mermi her iki katta arka arkaya üç tuğla duvarı delmişti. Albayın şehit olduğu yerden ölümüne neden olan mermi parçalarını topladık. Parçaları mühimmat uzmanlarına tetkik ettirdik. Bütün parçalar bu mermilerin 3.5 inçlik bir roketatar olduğunu açıkça kanıtlıyordu.
Roket mermilerinin her iki duvardaki izlerinden ve açılan gediklerin yönlerinden bu silahın mevzii kolaylıkla tahmin edilebiliyordu. Bu muhtemel mevzii ilk ayak basılan PLADİNİ Plajı’nın hemen güneyine doğru uzanan bir atış çizgisi üzerinde olmalıydı. Bir roketatar, bu atış çizgisi üzerindeki belli bir mevziden zırh delici iki mermi atmıştı.” ²⁰
“Akşam olunca Alay Karargâhı’nda toplandık. Alay Komutanı “Arkadaşlar, yarın inşallah daha düzenli bir şekilde muharebeye devam edeceğiz” dedi.
Saatler gece yarısını geçmiş saat 03:00’ü (TSİ) (21 TEMMUZ 1974) gösteriyordu.
Bu sıralarda karargâha sürekli gelip gidenler oluyordu. Bunların arasında hava irtibat subayları da vardı. Ben şişme bir deniz yatağına oturmuştum. Havacılar gelince yerimden kalkıp, orada bulunan bir binaya doğru gittim.
Benim yerime Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN oturdu. Ben binaya doğru yönelirken, bir astsubay oturduğu yerden kalkıp bana yer verdi. Etrafta subay, astsubay ve erler dağınık şekilde oturuyor, ertesi gün yapacakları hareket tarzlarını konuşuyorlardı.
Rumlar yerimizi tespit etmişti. Birden üzerimize havan mermileri yağmaya başladı. Bir havan yanı başımıza, diğeri ise binanın üzerine düştü.
Herkesi bir telaş sardı. Tam bu sırada bir top mermisi de gelip duvara vurdu. Etrafa kuvvetli bir ışık saçılırken, müthiş bir patlama sesi sanki beynimi parçalıyordu. Üzerime toz toprak ve tuğla parçaları dökülmeye başladı. Mermi iki duvarı da delip geçmişti. Etraftan iniltiler duyulmaya başladı. Yaralandığımın farkında değildim. Olayın şokuyla ayağa kalkarak, ne yapacağımı bilemeden toz, duman ve karanlık içinde yürümek istedim.”²¹
“Bnb. Fehmi ERCAN devamlı olarak uçaklarla konuşuyor hava-yer muhaberesi yapıyor, bu konuşmalar bizden de duyuluyordu. Bir süre sonra Bnb. Fehmi ERCAN’ın sesi telsizde duyulmaz olmuştu. Sonradan öğrenmiştik şehit olmuştu.
Bilahare öğrendiğimize göre çıkarma plajından takriben 500 metre ileride ve kıyıda esir düşen diş doktoruna ait iki katlı güzel boş bir villayı 50 nci P.A. Komutanı Alb. KARAOĞLANOĞLU kendisine karargâh binası olarak seçmiş. Bnb. Fehmi ERCAN da albay ile birlikte villaya girdiğinde aynı yerde, çok yakındaki bir köy evine gizlenen Rum komandonun attığı bir roketle birlikte şehit olmuşlardı.” ²²
21 TEMMUZ 1974 sabaha karşı saat 03:00 (TSİ) sularında 50 nci P.A. Karargahı’na yapılan roketli saldırı neticesinde, Alay Komutanı Alb. KARAOĞLANOĞLU ve Hv.Plt.Bnb. ERCAN’ın yanı sıra o esnada onlarla birlikte bulunan Erattan da olay anında 3 şehit verilmiş, ayrıca burada yaralanan iki erat da Türkiye’ye nakledilmelerine rağmen Ankara GATA’da şehit olmuşlardır.
Şehit Erat Kimlikleri:
P.Çvş. Nazmi KONAT 2/50.P.A. 21.07.1974 PLADİNİ
P.Çvş. İlhami TOPÇU 2/50.P.A. 21.07.1974 PLADİNİ
Shh.Er Tevfik UĞUR 50.P.A.Shh.Tk. 21.07.1974 PLADİNİ
P.Er Mehmet KARCI 2/50 P.A. 21.07.1974 PLADİNİ
P.Er Ahmet AYDEMİR 2/50 P.A. 21.07.1974 PLADİNİ
21 TEMMUZ 1974 sabaha karşı saat 03:00 sularında 50.P.A.Karargahı’nın bulunduğu bölgeye sızan R.M.M.O²³’dan iki kişilik bir timin düzenlediği roketatarlı saldırıda Alay Komutanı P.Alb. H.İbrahim KARAOĞLANOĞLU ile birlikte olay yerinde şehit olan Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN, çıkarma plajının hemen yanındaki KARAOĞLANOĞLU Şehitliği’nde, buradaki şehitlerimiz ile birlikte ebedi uykusunda yatmaktadır.
Ruhu şad olsun.
ŞEHİT HV.PLT.BNB. FEHMİ ERCAN ADININ TİMBU (KIRKLAR) KÖYÜNDE BULUNAN TİMBU MEYDANI’NA VERİLMESİ:
Kıbrıs’ın Birleşik Krallık İngiliz sömürge dönemi esnasında kısa beton bir pisti olan LEFKOŞA Havaalanı vardır. 2 nci Dünya Savaşı’nın başlaması ile birlikte, 1940 yılında bu pist hem uzatılarak hem de zemin güçlendirmesi yapılarak, Ortadoğu ve Akdeniz bölgesinde kullanılmak üzere ilk olarak Birleşik Krallık Hava Kuvvetleri’ne bağlı Curtiss Tomahawks P-40’lardan oluşan 250 nci Filo ile Hawker Hurricane’lerden oluşan 213 ncü Filo konuşlandırılmıştır.
2 nci Dünya Savaşı’nın devamı esnasında, LEFKOŞA Havaalanı’nın yedek pistleri olarak kullanılmak üzere Lefkoşa’nın kuzeyindeki TİMBU (KIRKLAR) Köyü ile güneyindeki LAKADAMYA köyü bölgesine iki tane beton pist yapılmıştır.
1944 yılından itibaren LEFKOŞA Havaalanı Müttefik ülkelerin hava kuvvetleri mürettebatlarına Bristol Beaufighter ve Bristol Blenheim uçaklarında eğitim veren 79 ncu Harekât Eğitim Birliği’nin üssü haline gelmiştir. Bu eğitimler LEFKOŞA Havaalanı’nın hemen yakınlarında bulunan TİMBU, LAKADAMYA beton pistlerinden oluşan meydanlardan verilmekte ve LARNAKA’daki Atış Sahası kullanılmakta idi.²⁴
2 nci Dünya Savaşı’nın bitmesini müteakip, TİMBU ve LAKADAMYA meydanları bir süre daha Birleşik Krallık Hava Kuvvetleri’nin elinde tutulmuştur. 1952 senesinde TİMBU Meydanı Amerika Birleşik Devletleri tarafından Stratejik Bombardıman Filo üssü yapılmak istenmiş ancak İngiltere tarafından buna izin verilmemiştir.²⁵
1956 senesinde MISIR’da patlak veren Süveyş Krizi’ne müdahale etmek ve burada kontrolü yeniden sağlamak üzere üzere İngiliz Hava Kuvvetlerinin “Operation Telescope” ve Fransız Hava Kuvvetlerinin “Operation Musketeer” harekatlarına katılacak uçaklar için TİMBU Meydanı İngiliz Sömürge Valiliği tarafından uçuşa açılarak kullanılmaya başlanmıştır.²⁶ 5 KASIM 1956’da LEFKOŞA Meydanı’ndan kalkan İngiliz 30, 70, 84 ve 114 ncü Filolara ait Vickers Valetta²⁷ ve 99 ve 511 Filolara bağlı Hastings²⁸ nakliye uçakları ile TİMBU Meydanından kalkan Fransız Nord Atlas nakliye uçakları²⁹, Fransız Paraşütçüleri ile birlikte İngiliz Kraliyet İstihkamcıları grubunu ve Kraliyet Muhafızlarına bağlı bağımsız “Pathfinders (Keşifçiler)” bölüğünden oluşan 668 kişilik paraşütçü birliğini aynı gün Mısır’ın Süveyş’teki Port Fuad limanı yakınlarına atarak Kıbrıs’a kalkış meydanlarına geri dönmüşlerdir.
1960 Yılında ANKARA ve ZÜRİH Garantörlük Anlaşmalarına bağlı olarak, KIBRIS Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra TİMBU Meydanı Birleşik Krallık tarafından kaderine terk edilmiştir.
1974 TEMMUZ ayında Kıbrıs Adası’nda EOKA-B yanlılarınca mevcut Kıbrıs Cumhuriyeti’ne yapılan darbe sonucunda ortaya çıkan kaos ortamının Ada’da bulunan Türkleri de tehdit etmesi ve can güvenliklerinin sağlanması maksadıyla Türkiye tarafından mevcut Garantörlük Anlaşması çerçevesinde 20 – 22 TEMMUZ 1974 tarihinde başlayan Kıbrıs Barış Harekâtının 2 nci safhası (14-16 Ağustos 1974)’nda Kıbrıs Türkleri’nin Ada dışı ile irtibatını sağlamak ve her türlü ihtiyacına cevap verebilecek şekilde kullanılması planlanmış olan TİMBU (KIRKLAR) Köyü ve İngilizlerden kalma pistin olduğu bölge 61 nci Piyade Alayı’nın başarılı taarruzları ile ele geçirilmiş ve Türk tarafına kazandırılmıştır.
“[15 AĞUSTOS 1974] Harekât başlamıştı. Doğru Beşparmak Dağları’ndaki Boğaz mevkiinde bulunan komuta merkezine gittik. Birkaç saat sonra, Lefkoşa-Magosa yolunun güneyindeki Meriç Türk köyünün yanında bulunan, II. Dünya savaşından kalma TİMBU adıyla anılan eski ve harap hava meydanının ele geçirilmesi planlanmıştı. Bu meydanın yeniden kullanılır hale getirilmesi görevi bize verilmişti. Ali ile birlikte, oraya doğru ilerleyen birliklerin ardına takıldık.
Yaklaşık saat 14 civarında, havaalanına ulaştığımızda çatışma devam ediyordu. Yarım saat sonra, meydanın denetiminin ele geçirildiği bildirildiğinde, bize ulaşan yardımcı ekip ile birlikte doğruca pist, apron ve taksirutların durum tespiti çalışmalarına başladığımızda, meydanın güneyinde hala çatışılıyordu. Bu arada pistin onarım çalışmasının hazırlıklarına başlandı.
Sonraları Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin başbakanı ve Milli Meclis başkanı olarak görev yapacak olan Hakkı Atun da, beraberinde getirdiği Kıbrıslı teknik ekiple, bir saat sonra alana ulaşarak çalışmalara katıldı.
Saat 18’de tamamlayabildiğim ön bilgiler ile yazdığım rapor, kurye helikopteri ile Adana’ya ulaştırıldı. Bu rapor, Ankara Radyosu’nun saat 21’deki ana haber bülteninde Ulaştırma Bakanı Ferda GÜLEY tarafından okundu. Bakanın açıklamalarını, deneme yayını yapmakta olan Ankara televizyonu da görüntülü olarak yayınladı. Saat 21:30’da Kıbrıs Türk Yönetimi Başkanı Rauf Denktaş, beni Saray Otel’den telefonla aradı. Tüm çalışanlara teşekkür ediyordu.
Olağanüstü bir çalışma hızıyla onarılan bu alan, on gün sonra uçuşa açıldı. Günümüzde şehit Pilot Binbaşı Fethi Ercan’ın anısına “Ercan Havaalanı” tanımıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin hava ulaşımına hizmet veriyor.”³⁰
TİMBU Pisti 1974 senesinde üzeri toprak kaplı, havadan görülmesi neredeyse imkansız bir halde olup, herhangi bir uçak için iniş-kalkış yapabilecek pist ortada olmadığı gibi, herhangi bir uçuş kolaylığı da yoktu.
“Lefkoşa Meydanı uçuşa kapatıldığı için orayı kullanamıyorduk. İşte bu günlerde üs komutanımız benim de içinde bulunduğum standardize ekibini çağırdı ve şu emri verdi:” Yarım bir C-160 uçağı alacaksınız, yük ve yolcu almadan Kıbrıs’a gideceksiniz, orada Süveyş Harbinden kalma TİMBO (TİMBU/ERCAN) isminde çok eski ve kullanılmayan bir havaalanı varmış, kullanıma uygun olup olmadığı bilinmiyor, bu alanın iniş ve kalkışa uygun olup olmadığını kontrol için yumuşak toprağa iniş usulleri uygulayarak inip, meydanın gerekli kontrollerini yaptıktan sonra neticeyi bildireceksiniz, uçak ekibinin can emniyetini uçaktan önde tutacaksınız” dedi.
Verilen koordinatlara geldiğimizde etrafı nöbetçilerimizle korunan boş ve kurumuş otlarla kaplı bir arazinin üzerindeydik. İniş istikametini tespit edebilmek için civarda gördüğümüz bir dumanın rüzgârdaki yönünden faydalanarak besmelemizi çekip tekerleri koyduk. Biz tekerlerin yere gömülmesini beklerken çok sert bir zemine çarptık. Sıcaktan asfaltı erimiş olan pistin sadece beton kısmı kalmıştı. Eriyen asfalttan geriye kalan çakıl taşları, uçağımızın görevini bakırcı çekici gibi dövmeye başladı. Kısa bir süre sonra durduk ve ben uçağımızın durumunu kontrol etmek için arka rampayı açıp acilen yere indim. Gördüğüm manzara şöyleydi: Uçağımızın gövdesinde çakıl taşlarının çarpması sonucu eziklikler oluşmuştu ama uçuş emniyetimizi etkileyecek bir durum yoktu.
İşte harekâtın ilk haftası içinde paraşütle havadan inen askerlerimiz dışında TİMBU (ERCAN) Meydanı’na yani şimdiki ERCAN Havaalanı’na ilk ayak basan kişi ben oldum. Meydanın kontrolünü bitirdikten sonra şehit, hasta ve yaralılarımızdan yurda gelmesi gerekenleri alıp hemen havalandık.”³¹
Yapılan bu deneme sonucu hazırlanan rapor Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ilgili makamlarına verilmişti. Ancak sınıra bu kadar yakın bir yerde bulunan bu eski meydanın sivil havacılık faaliyetleri için dahi olsa tekrardan faaliyete geçirilmesi konusunda hem askeri hem siyasi kanatta tereddütler mevcut idi. Yeşil Hat olan sınıra çok idi. Rumların burayı kullanan uçaklara ateş edebileceklerinden çekiniliyor idi.
“KIRNI ³² ³³ Meydanı daha sonra ERCAN Meydanı oldu. Nasıl mı? Önceleri sınıra bu kadar yakın bir yere meydan yapmakta tereddüt ediliyordu. Sınıra 5 km mesafe vardı. Rumlar ateş eder diye korkuluyordu. Ederse etsinler, bir uçak düşer bu sefer girer tüm adayı alırdık. Hava Kuvvetleri Komutanlığı ile görüştüm. “Ben meydanı açınca size haber vereceğim, Ankara’da ne kadar artist, sanatçı, sazcı varsa bir uçağa doldurun, artık C-47 ile mi, C-130’la mı gönderirsiniz onu bilemem, hepsini getirin. Hem de askerlere moral gecesi olur” dedim.
KIRNI Meydanı’nı İngilizler 1955’te MISIR’a karşı yapılan SOVEYŞ Harekâtı için yapmışlardı. Kısa bir pisti vardı ama pervaneli uçakların kalkmasına yeterliydi. Uçaklar pervaneli olduğu için gaz verdin mi kısa mesafeden kalkar. Ama jetler sürat dolmadığı için zorlanır.
Meydanın yanında BALIKESİR (BALIKİTRE) Köyü vardı. Köye gittim. “Bu meydan temizlenecek. Yanınıza üç beş tane asker vereceğim, bütün köylü kazma kürek alacak meydandaki otlar temizlenecek” dedim. ….. İki gün sonra ne ot kaldı ne başka bir şey. Pırıl pırıldı. Pisti açtık….
Bu arada meydana inen ilk uçağa özellikle Rum kesimine doğru peel-off çektirdim.³⁴ Bir de göz keşfi yaptırdım. Sonradan bu meydanı tamir ettiler, uzattılar. Yanına bir tane daha pist yaptılar. Koskoca bir meydan oldu. Şimdi hava yolu uçakları iniyor.
Meydana Fehmi ERCAN’ın adını yaşatmak için “ERCAN” adını da ben verdirdim.”³⁵
Meydan hem pist hem meydan kolaylıkları bakımından sadece askeri nakliye uçakları tarafından kullanılmaya müsait olduğu için 1975 yılının ŞUBAT ayına kadar Türk Hava Kuvvetleri’ne bağlı uçaklar tarafından lojistik hizmetler ve hasta/yaralı nakilleri için kullanılmaya devam etti.
“Mutlu Barış Harekatı’nın birinci günü yani 20 Temmuz 1974, çıkartma bölgesinde şehit düşen Hava Savunma Kıdemli Binbaşı Fehmi Ercan’ın katkıları sonrasında, Bakanlar Kurulu kararıyla RAF Tymbou ismi, Ercan Havalimanı olarak değiştirilmiştir (Derkan, İ, History of Cyprus Turkish aviation Realities Edition 1).
Ercan Sivil Hava Trafiği ’ne 3 Şubat 1975 yılında ve ilk uçuşa ise eski pist olan 16/34 pistine inen [T.H.Y’na ait FOKKER] F28 tipi 65 kişilik jet yolcu uçağı ile açılmıştır.
Kısa pist 20 Aralık 1975 yılında hizmete girmiştir.
11/29 ana pisti 15 Haziran 1976 yılında hizmete girmiştir. B727 ve DC9 tipi uçaklar 1976 yılı itibari ile Ercan Havalimanı’na gelmeye başlamışlardır.
Hava Trafik Kontrol Hizmeti 21 Mart 1977 yılı itibari ile verilmeye başlamıştır.
1 Nisan 1977 yılında ilk gece uçuşu yapılmıştır.
12 Eylül 1977 yılında yeni terminal binası açılmıştır (Teknik Blok ve Kule).
Aralık 1977 yılında kargo, itfaiye ve ikram binaları inşaatı yapılmıştır….”³⁶
Sonuç:
Türkiye’nin mevcut Garantörlük Anlaşmaları çerçevesinde Kıbrıs’taki Türk toplumunun varlığını tehdit eden ortamı ortadan kaldırmak ve güvence altına almak üzere 1974 TEMMUZ ayında etmiş olduğu 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’nın en kritik safhaları olan Çıkarma ve Kıyıbaşı-Köprübaşı tesisine dair muharebeler esnasında üstün başarı göstererek; hain bir saldırı neticesinde silah arkadaşları ile birlikte şehit edilen Hv.Plt.Bnb. Fehmi ERCAN’ın adı, bu kahraman subaya bir ahde vefa borcu olarak Kıbrıs Türk Toplumu tarafından Timbu Hava Meydanı’na ismi verilmiş 1974 EYLÜL’ünden itibaren de bu hava meydanı ERCAN Havaalanı olarak adlandırılmıştır.
Ruhu şad olsun.
KAYNAKLAR :
- Hv.K.K.lığı Hava Şehitleri Albümü, Cilt-III, 199, Sayfa – 137
- SANVER Ahmet, Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı Anılarım, 2014, Sayfa- 270
- Çıkarma Görevinin Ana Birliklerinin karaya emniyetli bir şekilde çıkışlarının sağlanması maksadıyla, kıyıda oluşturulan emniyetli güvenlik bölgesi.
- HİS: Hava İrtibat Subayı
- İHK: İleri Hava Kontrolörü
- GÖKHAN Mehmet, Kıbrıs Barış Harekâtı’nda İlginç Olaylar, 2002, Sayfa-44. Dz.Yb. Neşet İKİZ’in Anıları
- İKİZ Neşet, Bir Ada Bir Dava Bir Savaş, 2007, Sayfa-129
- Sürekli indirme, çıkarma, kıtalar ve malzemenin geçişi ve/veya müteakip harekâtlar için gerekli manevra sahasının sağlanması için tutulması veya en azından kontrol edilmesi gereken arazi bölgesi.
- Rum Milli Muhafız Ordusu.
- Yatık Mermi Yollu Silahlar: Toplar. Dik Mermi Yollu Silahlar: Havalar ve Obüsler
- TSİ: Türkiye Saati İle. 1974 senesinde Türkiye İleri Saat Uygulaması döneminde idi.
- GÖKHAN Mehmet Remzi, Kıbrıs Barış Harekatında İlginç Olaylar, 2004, Sayfa-298, Hv.Plt.Bnb. (E.Tuğg.) Necdet KARADEMİR’in anıları.
- HİS ve İHK subayları tarafından kullanılan döneme dair telsizlerin teknik özellikleri için Bknz. : U.S. Military Portable Radios (https://www.greenradio.de/tasker1.htm)
- AN/ARC-27 Sırt Telsizi. Bknz. : https://www.armedconflicts.com/AN-ARC-27-UHF-radio-t123171
- GÖKHAN Mehmet Remzi, Kıbrıs Barış Harekâtı’nda İlginç Olaylar, 2004, Sayfa-298, Hv.Plt.Bnb. (E.Tuğg.) Necdet KARADEMİR’in anıları.
- Bahr-i Fecir: Gün Aydınlanmasının ufuk hattında görüldüğü dakikalar.
- BİRLEŞME TAARRUZU: Mevcut YILDIZ 70 ATMA-4 Harekat Planına göre 21 TEMMUZ 1974 günü KIRNI ve GÖNYELİ’ye indirilen Komando Tugayı ve Hava İndirme Tugayı’nın belirlenmiş birlikleri ile GİRNE-DARBOĞAZ-LEFKOŞA yolu üzerinden ve TEMPLOS (ZEYTİNLİK) ve KARMİ (KARAMAN) Köyleri cephe hattı üzerinden 50 nci Piyade Alayı birliklerinin birleşmesi için planlanan taarruz.
- 50 nci Piyade Alayı Harekât Komuta Merkezine yapılan saldırıya dair muhtelif anılarda farklı saatler mevcuttur.
- ÜRÜK, a.g.e, Sayfa 309
- TUŞALP Erbil, Paşa ile General, Sayfa-187
- TÜRKMEN Fikri, Gazilerden Anılarla Kıbrıs, 2019, Sayfa-174, 50.P.A.Kh.S-3 Hrk.Subayı P.Yzb. İsmail MIZRAK’ın anıları.
- ÜÇLER Ertuğrul, 35 nci Yılında Kıbrıs Deniz Çıkarmasının İç yüzü Kıbrıs Çıkarması, 2009, Sayfa 135
- Rum Milli Muhafız Ordusu – RMMO
- RAF Nicosia – Cyprus. (https://www.northlincsweb.net/103Sqn/html/raf_nicosia.html Erişim Tarihi: 02.11.2022)
- Birleşik Krallık Parlementosu tutanakları, 31 Mart 1952, Tymbou Airfield, Cyprus (https://hansard.parliament.uk/commons/1952-03-31/debates/a98f65bc-085b-49ea-b4ea-667a892b821c/TymbouAirfieldCyprus Erişim Tarihi: 01.11.2022)
- ÜNEL Emre, Kaptan Pilot, The History of Ercan Airport, (https://tfrnorthcyprus.wordpress.com/2016/02/09/cyprus-heritage-cyprus-aviation-history-part-3-the-history-of-ercan-airport/ Erişim Tarihi: 01.11.2022)
- Vickers Valetta, ( https://en.wikipedia.org/wiki/Vickers_Valetta Erişim Tarihi: 01.11.2022)
- Handley Page Hastings,( https://en.wikipedia.org/wiki/Handley_Page_Hastings Erişim Tarihi: 01.11.2022)
- Nord Atlas, (https://tr.wikipedia.org/wiki/Nord_Noratlas Erişim Tarihi: 01.11.2022)
- KARATAY Doğan, Kıbrıs Barış Harekâtı’nda Lojistik Altyapı: Bir Mühendisin Hikayesi; TEMMUZ 2013, https://tarihdergisi.blogspot.com/2013/07/kbrs-bars-harekatnda-lojistik-altyap.html (Erişim Tarihi: 02.11.2022)
- BAŞARA Levent & GÜVENÇ Serhat, Kıbrıs İçin Havalandılar “G Günü”, Sayfa – 174, Hv.Mu.Kd.Bçvş. Muzaffer SOĞUKPINAR’ın Anıları.
- Sic : https://tr.wikipedia.org/wiki/Sic (Erişim Tarihi: 02.11.2022)
- Burada TİMBU meydanı’ndan bahsedilmektedir.
- Peel off : Uçağın iniş öncesi pisti karşılamak için yaptığı 180 derecelik dönüş.
- BAŞARA Levent & GÜVENÇ Serhat, Kıbrıs İçin Havalandılar “G Günü”, Sayfa – 375, Hv.Plt.Alb. Şeref UĞURİŞ’in Anıları.
- Ercan Uluslararası Havalimanı’nın Kısa Tarihi, http://havacilik.gov.ct.tr/kurumsal/havalimanlar%C4%B1/ercan-uluslararas%C4%B1-havaliman%C4%B1 (Erişim Tarihi: 02.11.2022)
