Biliyorum bana çok kızıyorlar. Okuyorlar ise tabi!
2 Nisan 2020 https://www.bagimsizhavacilar.com/thk-muzesindeki-degisim/
24 Şubat 2021 https://www.bagimsizhavacilar.com/turk-hava-kurumu-tarihini-bilmiyor/
“Arkadaşlar birbirimize daima gerçeği söyleyeceğiz, felaket ve saadet getirsin, iyi ve fena olsun, daima gerçekten ayrılmayacağız. Gerçek kolaylıkla anlaşılır bir şeydir.”
“Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat, insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır.”
Gazi Mustafa Kemal Atatürk
Yıllardır ısrarla yazıyor ve söylüyorum. THK bir Tarihçe Şubesi kurmalıdır. Maalesef kurum tarihini bilmiyor. Bu köklü Cumhuriyet Kurumu geçmişteki güzel günlerine dönmek istiyor ise tarihine bakması yeterli. THK’nın son yıllarda hızla gelişen dijital dünyayı ve sosyal medyayı kullanılması çok yerinde, ancak doğru bilgiler ile bu yapılmalı. Aksi takdirde hem toplum yanlış bilgilendirilmiş olur, hem de doğru bilinenler karşısında komik duruma düşülür. Bu da kurumun inandırıcılığını, güvenilirliğinin yok olmasını sağlar.
Daha önce düzeltilmesi istemiyle THK’nın resmi internet sayfası olan “ thk.org.tr “ ile ilgili doğru bilgileri paylaşmıştım. Birçoğunun düzeltilmiş olması sevindirici. Geçenlerde değerli bir havacı “thk.org.tr”de bir sürü hata var neden bunları yazmıyorsun, sen yazmaz isen kim yazacak diye serzenişte bulundu. Ben de tekrar siteyi incelemeye aldım. Bulduğum düzeltmeleri paylaşmak istiyorum.
THK. ORG.TR. TARİHÇE DÜZELTMELERİ 3 MART 2023
TARİHÇE:
“Cemiyetin nizamnamesi (Tüzüğü) bizzat Atatürk tarafından tespit edilmiş, Yüzbaşı Fazıl, Üsteğmen Şakir Hazım, Pilot Fehmi Yemenli, Mazlum Keysük ve Vecihi Hürkuş tarafından hazırlanmıştır.”
· Yukarıdaki paragrafın düzeltilmeye ihtiyacı vardır: Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Tayyare Cemiyetinin kurulması yönünde talimatı ve görüşleri vardır. Anca teknik ve içerik anlamında Atatürk’ün bizzat kendisi tarafından tüzüğün tespiti yapılmamıştır.
· 1919 yılında Yzb. Fazıl, Ütgm. Şakir Hazım, Plt. Fehmi Yemenli, Plt. Mazlum Keysük ve Plt. Vecihi Hürkuş tarafından düşünülen “ Türkiye Münakalat-ı Havaiye Cemiyeti” (Türkiye Hava Nakliye Cemiyeti) tüzüğünün Türk Tayyare Cemiyeti tüzüğü olarak kabul edildiği de doğru değildir. 1919 yılında düşünülen cemiyet zaten adından da anlaşılacağı üzere nakliye cemiyeti olarak belirlenmiştir. Türk Tayyare Cemiyeti (T.Ta.C.) ile benzerliği sadece sivil havacılık organizasyonu açısından olabilir. Ayrıca 1919’da Atatürk’ün böylesi bir oluşum düşüncesine tüzük belirlemesi akılcı değildir.
· T.Ta.C.’nin ilk başkanı olacak olan Cevat Abbas (Gürer) Bey 16 Şubat 1341 (1925) tarihinde Ankara Türkocağı’nda yaptığı toplantıda cemiyetin tüzüğünün oluşturulması için yaptığı konuşmada 27 milletvekili, Genelkurmay yetkilisi, Diyanet İşleri Reisi, Milli Savunma Bakanı Müsteşar Yardımcısı, Gazeteci, Mimar ve Tüccarlardan oluşan katılımcılar şunları söylemiştir.( konuşmadan alıntılar yapılarak)
“ … devletin geçerli kanunları dahilinde bütün memlekete şamil olacak, kara, deniz ve hava kuvvetlerine yardım cemiyetinin teşekkülüne teşebbüs olunmuştu.
… teşebbüsün fiile inkilabı (gerçekleştirilmesi) zamanının gelip çattığını kuvvetle işaret etmekteydi.
… teşekkülünün izahına çalıştığım cemiyet yüce amacının ilk hedefi ordumuzun nakati nazari esasına göre olacağı pek tabii olacağından bu hususta icab eden malumat celb ve cem olunmuş ve gördüğünüz nizamname sureti husule gelmiştir. Mütalaa ve münakaşanıza arz ediyorum.
… ana tüzüğümüzün bir iki gün zarfında neticelenmesini rica ve istirham ederken…
Görüleceği üzere 16 Şubat 1925 tarihli toplantıda bile T.Ta.C. tüzüğü henüz netleşmemiştir. Dolayısı ile tarihçe bölümünde yukarıda yer alan ifadeler doğru değildir.
TAYYARE MAKİNİST MEKTEBİ:
· 23 Nisan 1926’da açıldığı belirtilen “ Tayyare Makinist Mektebi” paragrafı içerisinde Türk Hava Kurumu adı geçiyor. Yıl dikkate alınır ise Türk Tayyare Cemiyeti denilmesi/yazılması daha düzgün /uygun olur.
· Bu destekle ilk 10 yıl içinde yüzlerce uçak satın alınarak Türk Silahlı Kuvvetlerine bağışlanmıştır denilmekte. Yüzlerce yerine ilk 10 yıl içinde 230 uçak denilmeli. Ayrıca 1925-1940 yıllarını kapsayan 15 yıl için de 345 uçak denilebilir.
TÜRK HAVACILIK TARİHİNE YÖN VEREN KADINLAR:
· BEDRİYE TAHİR (GÖKMEN) Bedriye hanımın baba adı Tahir’dir. Soyadı kanunu öncesi bilindiği üzere baba adı ile anılır idi. 1934 soyadı kanunu ile GÖKMEN soyadını almıştır. Dolayısı ile TAHİR ismi parantez içine alınmalıdır.
· BELKIS ŞEVKET HANIM, kronolojik sıra gözetilerek tanıtımda ilk sıraya konulmalı.
· SABİHA GÖKÇEN; Sabiha Gökçen Türkiyenin ilk kadın savaş pilotudur.
İleri seviye uçuş eğitimini yurtdışında alan… denilmiş, Doğrusu: İleri seviye planör uçuş eğitimlerini Sovyetler Birliğinde, Kırım/ Göktebel’de almıştır.
Moskova’daki motorlu uçuş eğitimlerine katılamadan yurda dönmüştür.
· MADALET REYAL (Madalet Grappe/Başusta); Planör A-B-C brövesi alan sayılı havacılardan denilmiş. Sayılı havacının çok ötesinde yüzlerce kadın havacı bu bröveleri almıştır. Bu bir ayrıcalık değildir. Yazıldığı gibi onun döneminde kadın paraşüt milli takımı yoktur. MSB’ye verdiği dilekçe ile öncülük etmesi söz konusu değildir. Zira sonraki yaşamında Hava Kuvvetleri ile hiçbir teması olmamıştır. Ve başta THK Müzesi olmak üzere Sayın Madelet Hanım ile ilgili birçok maddi hata mevcuttur. Bence düzeltilmesi gerekir ve THK resmi sitesinden silinmelidir. Aşağıda not olarak vereceğim birçok kadın ve erkek öncü havacımızın sitede yer alması gerekir.
· YILDIZ UÇMAN (veya) ERUÇMAN; Yıldız Hanım, Sabiha Gökçen tarafından yetiştirilmemiştir Sabiha Gökçen Rusya’da iken Yıldız hanım Türkkuşu’nda hem Rus hocalardan hem de Vecihi Hürkuş’tan havacılık eğitimi almıştır. Yıldız hanımın öncelikli eğitimi paraşüt üzerinedir. Sonrasında planör ve motorlu uçuş eğitimi almıştır.
· THK.ORG.TR. resmi sitesinde havacılık tarihine yön veren kadınlar sıralaması kronolojik olarak yapılmalıdır Mevcut hali ile şöyle olmalıdır.
I. Belkıs Şevket
II. Bedriye Gökmen
III. Eribe Kartal (Hürkuş)
IV. Sabiha Gökçen
V. Yıldız Eruçman
VI. Edibe Sayın / Subaşı / Kutucuoğlu
· ERİBE KARTAL (HÜRKUŞ); Eribe Hanım Ankara hipodromundaki atlayışı sırasında değil, törenden önce son hazırlık atlayışında düşerek şehit olmuştur. Kaza atlayışını THK Ergazi Meydanı üzerinde yapmıştır.
· EDİBE SAYIN / SUBAŞI / KUTUCUOĞLU; Edibe Sayın Atatürk tarafından keşfedilmemiştir. Sadece Sabiha Gökçen tarafından da yetiştirilmemiştir. 15 Yaşında Yunanistan’a gitmemiştir. Vs.Vs. tanıtımın tamamı düzenlemeye ihtiyaç duymaktadır.
BENİM İSTEĞİM;
I. THK TARİHİNE YÖN VEREN KADIN HAVACILAR:
· BEDRİYE GÖKMEN
· ERİBE KARTAL (HÜRKUŞ)
· SABİHA GÖKÇEN
· NACİYE TOROS
· MUZAFFER YAY
· EDİBE SAYIN /SUBAŞI / KUTUCUOĞLU
· NEZİHE VİRANYALI
· SAHAVET KARAPARS
· MELAHAT MORÇÖL
II. THK TARİHİNE YÖN VEREN ERKEK HAVACILAR:
· VECİHİ HÜRKUŞ
· SERGEİ NİKOLAEVİÇ ANOKHİN
· MİSHA ROMANOV
· GARVİŞ (KIS SÜRELİ KALMIŞTIR)
· ABDURRAHMAN TÜRKKUŞU
· EMRULLAH ALİ YILDIZ
· FERİT ORBAY
· SAİT BAYAV
· TEVFİK AYTAN
· MUAMMER ÖNİZ
· HİLMİ HÜSEYİN (ORBAY)
· NURETTİN DEMİRSOY
· MUSTAFA İRKİN
· CEMALETTİN AYTAŞ
· RÜSTEM MAVİTUNA
· KADRİ KAVUKÇU
· MEHMET ESENGİL
· AVNİ YAYKIN
· CEMAL UYGUN
THK RESMİ FACEBOOK SAYFASINDA VE TWİTTER’DA THK HATALI /EKSİK PAYLAŞIMLAR
THK Nostalji Günü adı altında Sabiha Gökçen’in 1937 yılında Eskişehir Hava Alayında çekilmiş fotoğrafı paylaşılmamalıdır. Zira bu fotoğraf THK ile ilgili değil, askeri bir fotoğraftır. Bomba ifadesi de THK ile aynı karede olmamalıdır. Üstelik yazım hatası vardır. “ Sabiha Gökçen uçağına bomba yüklenirken” denilmiş. Uçağın adı Sabiha Gökçen değildir. Doğru yazım “ Sabiha Gökçen’in uçağına” olmalı.
THK nostalji günü adı altında Etimesgut Uçak Fabrikası yazılarak Nuri Demirağ’ın İstanbul Yeşilköy’deki hangarından çıkartılan NuD-36 uçağının fotoğrafı paylaşılmış. Üstelik hangarın üzerindeki “ Nu.D.” yazısı silinerek. Bu yapılan çok ayıp ve komiktir. THK’muza yakışmamaktadır.
THK nostalji günü adı ile 1936 tarihi verilmiş. Yer olarak da Eskişehir denilmiş. Hataya devam ile Türk ordusunun ilk kadın pilotları denilmiş. İsimlerde de yanlışlıklar var.
Doğrusu; Tarih 1939 olmalı Sabiha Gökçen dışındakilerin kollarındaki işaretler Öğretmen adayı olduğunu gösteriyor. Bilinen isimler olduğundan öğretmenlik adaylıkları 1939 yılındadır. Yer Ankara Etimesgut / Tükkuşu’dur. Sabiha Gökçen’in kısa süreli askeri havacılığını saymaz isek hiçbir kadın havacı asker olmamıştır. Doğru isim sıralaması ise şöyledir. Soldan sağa: Sabiha Gökçen / Edibe Sayın / Sahavet Karapars / Naciye Toros ve Muzaffer Yay.
9 Haziran 1936 tarihli fotoğraf Eskişehir Tayyare Alayında çekilmiştir. THK ile ilgisi / nostaljisi ile ilgisi yoktur.
Ankara Paraşüt Kulesi denilmiş. Oysaki soldaki fotoğraf İZMİR Paraşüt Kulesine aittir.
TÜRKKUŞU özel isimdir, birleşik yazılmalıdır. Fotoğrafın kime ait olduğu da yazılmalıdır. Telif yasası gereği.
Türk Hava Kurumu ve THK Nostalji Günü adı altında yapılan paylaşımlarda hiçbir açıklayıcı bilgiye rastlanılmıyor. Emek verilen ve kurumun tanıtılmasına katkı sağlayıcı paylaşımların bilgi notları ile yapılması daha faydalı olacağı düşüncesindeyim.
Son yıllarda bana birçok kez bilgi için THK Genel Merkezine müracaat ettiklerini söyleyen araştırmacılar oldu. Bizimle hiç kimse ilgilenmiyor serzenişinde bulunuyorlar. Özellikle yurtdışından önemli araştırmacılar bana ulaşıyorlar. İngiltere ve Rusya başta olmak üzere.
Bu konuda efsane havacılarımızdan Nurettin Demirsoy’un oğlu da kurumdan cevap alamadığını söylüyor. Kuruma başvuran araştırmacılara da arşivimiz THK Üniversitesinde oraya gidin deniliyor. Oradan da kimsenin ilgilenmediği bilgisi bana ulaşıyor.
Son olarak bana çok sorulan bir konu var. Açık yüreklilikle sizin ile paylaşmak isterim. THK’nın dini günlerde (Bayram / kandil /mevlit/ Kurban/ fiter-zekat Vb.) paylaşım yapmasında hiçbir beis olamaz ve olmamalı. Ancak THK ve bağlıları herhangi bir siyasi partinin ve/veya oluşumun sembollerini kullanmamalı. Bana iletilen ve sorulan soru aşağıdaki fotoğraf ile ilgili.
Siyasi bir sembol haline gelen RABİA işaretinin neden bir THK Şubesinde makam masasında olduğunu soruyorlar. Ben cevap veremedim.
4-6 Kasım 2022 tarihlerinde yapılan çalıştay sonuç raporu da çok sorulanlar arasında. “6 “ ay geçmesine rağmen neden rapor yayınlanmadı deniliyor.
SONUÇ :
Maalesef kurum resmi internet sitesinde, müzesinde ve sosyal mecralarda düzeltilmesi gereken birçok konu bulunmakta. Ayrıca kurum tarihi ile ilgili henüz açığa çıkartılmamış birçok konunun da olduğunu söylemeliyim. THK’da mutlaka bir TARİHÇE ŞUBESİ kurulmalı.
Saygılarımla.
Mustafa KILÇ
Havacılık Tarihi Araştırmacısı- Yazar
5 Nisan 2023
