Türk Hava Kurumu tarihini bilmiyor

Yakından tanıyanlar ve okuyucularım bilirler. Uzun süredir Türk Hava Kurumu (THK) tarihi ile ilgili araştırmalar yapmaktayım. Öğrendiğim, biriktirdiğim bilgilerimi de şu ana kadar yayımladığım kitaplarım, makalelerim ve konferanslarımda genç nesil havacılara anlatmaya çalışıyorum. Hani THK’nun kuruluşundaki misyonlarından biri olan “Havacı gençlik yaratmak” adına.

2002 yılında THK müzesinin kurucuları arasında yer almıştım. İlk amirliğini de THK matbaasına geçinceye kadar yapmıştım. Müze envanterini çıkartmak için haftalarca sergilenen her objenin ve belgenin tüm ölçü ve tanımlarını kayıtlara geçirmiştim. Her bir vitrine kendi ellerimle, özenle yerleştirmiştim. Bazı vitrin ve köşeleri de yaşayan efsane THK havacıları ile birlikte dizayn etmiştik.

THK MÜZESİNDEKİ TARİHİ YANLIŞ AKTARMA

Cemal UYGUN, Şükrü ER, Mustafa ATAYLAR, Edibe SUBAŞI, E.Ali YILDIZ’ın kızı Ayla YILDIZ, kendileri ile THK müzesinde tanışma şerefine erişmiştim. Birinci ağızdan anılarını dinlemek çok özeldi. Yukarıdaki fotoğrafı Yüksek Uçak Mühendisi Şükrü Er hocam ile müzede kendisine ayrılan yeri düzenlerken çektirmiştik. Ruhu şad olsun.

2020 yılında Şükrü Er hocamız için düzenlenmiş bölüm kaldırılarak, arka taraflarda bir yerlere konulmuş. İlk olarak bu işlemi yapanlara ve yaptıranlara sitemlerimi iletiyorum. Çünkü müze koridorundan ilerlerken ilk göze çarpan yerlerden biri, bir başka tanıtım için düzenlenmiş. Şükrü Er hocamız bir anlamda arka taraflara atılmış. O yer ise maddi hatalar ile dolu, kısa bir dönem Türkkuşunda kalmış bir kadın havacı için düzenlenmiş. Oldukça para harcanmış, görselleri iyi olan bir sergi bölümü haline dönüştürülmüş. Ancak THK tarihi açısından birçok yanlış bilgi ile.

Tespit ettiğim aksaklıkları ve düzeltme önerilerimi söylemek üzere THK Genel Başkanlığında yetkili bir müdürü aradım. Kibarlığına bir şey diyemem ancak yanıtının beni tatmin etmediğini vurgulamak isterim. “Söylediklerinizde haklı olabilirsiniz” ifadesi ve devamındaki söylemi, “onu üzmeyelim, böyle kalsın”

TÜRK HAVA KURUMU GEÇMİŞİNİ BİLMİYOR

Daha önceki yıllarda incelemiştim. Bazı eksik bilgilerin düzeltilmesini de istemiştim. Ama THK resmi internet sitesinde yanlışlıklar devam etmişti. (www.thk.org.tr)

THK 96’ıncı yıl kutlamaları nedeni ile bir araştırma yaparken. THK’nun resmi internet sitesine bir konu için bakmak istedim. O da ne? Site tamamı ile yenilenmiş, birçok yeni bilgi eklenmiş. Tamam dedim, kayyum heyeti işe el atmış, yeniden dizayn edilen sitede hatalar düzeltilmiştir dedim. Maalesef büyük hayal kırıklığı. Yenilenen sadece yöneticilerin fotoğrafları ve birkaç yeni sayfa.

Durumdan vazife çıkarmak derler ya! Görev yine bana düştü galiba. Yalnız THK yetkililerinden bir isteğim olacak. “Beni de kırmayın, şimdi yaşlı bir adamı üzmeyin” yazacağım düzeltileri lütfen yapınız.

Düzeltilmesini istediğim yerleri bulabilmeniz için sıra numarası, başlık ve alt başlık olarak belirteceğim.

1. Kurumsal – Hakkımızda – Genel Başkanlarımız;

· 15. Sırada yer alan Genel Başkan Hasan Basri YURDAKUL’un başlıkta görev yaptığı süre 23 Eylül 1977 – 20 Eylül 1970 olarak yazılmış. Sağ taraftaki + işaretini tıklayınca açılan sayfada ise, görev süresi 1977 – 1979 olarak belirtilmiş. Düzeltilmeye ihtiyaç var. Geriye doğru yedi (7) yıl çalışmış olamaz. (Foto 1 ve 2)

· 16. Sırada yer alan Genel Başkan Abdullah ORAKÇILAR’ın görev süresi de 15. Sıradan kaynaklanan hata nedeni ile yanlış yazılmış. 21 Eylül 1970 – 29 Eylül 1981 olarak yazılmış. On bir (11) yıl görev yapmadığı için düzeltilmeye ihtiyaç var. Sayfa tıklandığında ise doğru tarihler yer almakta. 1979-1981.

· 21. Sırada yer alan Genel Başkan İbrahim BÜYÜKYUMUKOĞLU’nun görev süresi 1 Kasım 1990 – 25 Mayıs 2000 olarak yazılmış. Sağ taraftaki + işaretini tıklayınca açılan sayfada ise, görev süresi doğru olan 1999-2000 yılları yazılmış. Başlıktaki tarihler on (10) yıl görev yaptığı yanılgısını gösteriyor.(Foto-3)

· 24. Sırada ve 26. Sıradaki Genel Başkanlar listede yer almış. Ancak 25. Sırada THK Genel Başkanlığı yapmış kişi neden atlanılmış. Ya da listeye bilerek mi konmamış. Bu kişi başkanlık yapmadı mı? Ben detaya girmek istemiyorum ama bu Genel Başkan da listeye konmalı. Sadece fotoğrafı ve görev süresi belirtilmeli. THK Hukuk Müşavirliğinin hazırlayacağı kısa bir hukuksal yazı da olmalı. Sonuçta kurumun tarihine geçen seçilmiş ve beş (5) yıl görev yapmış bir genel başkandır. Türk Hava Kurumu Üniversitesinin de kurucusudur. (Foto-4)

2. Kurumsal – Hakkımızda – Türk Hava Kurumu Hakkında;

· THK hakkında bölümü daha derli toplu yazılabilirdi. Ancak bu bölümün ilk paragrafında ne amaçla yazıldığı hemen göze çarpıyor. Çarpmaması mümkün değil çünkü kalın harfler ile yazılmış (Bold). (Foto-5) Bence bu satırın da THK için önemli olan diğer konulardaki harf kalınlığına getirilmeli. Zaten amacınıza yeni açılan onursal genel başkanımız bölümünde ulaşmış olmanız gerekiyor.

3. Kurumsal – Tarihçe – Türk Tayyare Cemiyeti;

Yukarıda yazmaya çalıştığım konular yazım hatası deyip geçiştirilebilir. Ama Cumhuriyetle yaşıt sayılabilecek köklü bir kurumun tarihi çok daha dikkatle yazılmalı ve paylaşılmalıdır. Şimdi gelelim maddi hatalara.

· Türk Tayyare Cemiyeti’nin açılış töreninde, Atatürk “ İstikbal Göklerdedir, çünkü göklerini koruyamayan milletler yarınlarından emin olamazlar…” cümlesi yer almakta. Burada THK uzmanlarına büyük bir görev düşmekte. Atatürk’ün Türk Tayyare Cemiyeti (T.Ta.C.) açılış töreninde söylediği belirtilen bu veciz sözün kaynağını belgelemelidir.. Zira Atatürk’ün böyle bir sözü yoktur. Atatürk’ün bütün söylev ve demeçleri incelenmiş ve bu söze rastlanmamıştır. Atatürk T.Ta.C. açılış törenine de katılmamıştır. Kurum bu bilinmezliği açığa çıkartmakla yükümlüdür. (Foto-6)

· Tayyare Makinist Mektebi başlığı altında; Kurumun ilk yıllarından bahsedildiğinde Türk Hava Kurumu değil, Türk Tayyare Cemiyeti olarak adlandırılması daha uygundur. Çünkü konu 1926 yılında geçmektedir.

Bu destekle ilk on yıl (10) içinde 351 uçak satın alınarak … Denilmektedir. Türk Tayyare Cemiyeti ilk on yıl (10) içerisinde 229 tayyareyi hava kuvvetlerine devretmiştir. 229 rakamının doğruluğu kurumun belgelerinde bulunmaktadır. Bu çelişki ve yanlış bilgi düzeltilmelidir. (Foto-7)

· Türk Tayyare Cemiyeti başlığı altında Vecihi Hürkuş’a yer verilmiş. Aslında tarihçe bölümünde son sırada bir kez daha Vecihi Hürkuş bölümü açılmış. Bence ikisinden biri kaldırılmalı. Mükerrer gibi olmuş. Üstelik Vecihi Hürkuş’un hayatı ilk bölümde yetersiz anlatılmış. Son bölümde T.Ta.C. ve THK dönemlerinde Vecihi Hürkuş’un çalışmaları ve yurt gezileri detaylandırılarak zenginleştirilmeliydi.

· Türkkuşu’nun kurulması bölümünde; Paraşüt okulunun ilk müdürü ise Rusya’da paraşütçülük eğitimi alan Abdurrahman Türkkuşu olmuştur, denilmekte. Abdurrahman Türkkuşu 1935 yılında Türkkuşu açıldığında Vecihi Hürkuş’un talebesi olarak İstanbul’dan gelmiştir. Türkkuşu öğretmenleri Anokhin ve Romanov’dan ilk önce planör eğitimi almıştır. Daha sonra paraşüt eğitimi de alan Abdurrahman Türkkuşu ilk paraşüt atlayışını 12 Eylül 1935 tarihinde Ankara’da yapmıştır. Sonuç olarak Abdurrahman Türkkuşu asla Rusya’da paraşütçülük eğitimi almamıştır. (Foto-8 ve 8A)

· Yine Türkkuşu’nun kurulması bölümünde; Dünyanın ilk kadın savaş pilotu, Atatürk’ün manevi kızı Sabiha GÖKÇEN… denilmekte. Dünyanın değil Türkiye’nin ilk kadın savaş pilotu Sabiha GÖKÇEN olarak değiştirilmelidir. (Foto-9)

· Gökyüzü renkleniyor bölümünde; 10 Temmuz 1936’da hizmete giren İnönü Planör Kampı denilmiş. O zamanlar kullanılan doğru ad “ İnönü yüksek planör kampı” idi. ( Foto-9A)

4. Tarihi belge ve objeler;

· Türk Tayyare Cemiyeti ( Türk Hava Kurumu) kullanılan amblemler başlığında, amblem kelimesi yazım hatası ile “ ablem” olarak yazılmış. Düzeltilmesi uygun olur. Ayrıca kurumun diğer amblemleri de burada yayımlanabilir. (Foto-10)

· Türk Tayyare Cemiyetinin gelir toplama faaliyetlerinde kullanılan kumbara başlığı atılmış. İçerikte ise Hem Osmanlıca Türk Tayyare Cemiyeti yazılı kumbara (2 adet ), bir adet de 1935 yılında THK olarak işlenmiş kumbara fotoğrafı paylaşılmış. Kumbaralar ile ilgili hem başlıkta hem de içerikteki açıklamalarda özensizlik ve cümle düşüklükleri kurumumuza yakışmamış. Üstelik doyurucu bilgi de paylaşılmamış. En azından 1928 yılı harf devrimi sonrası hazırlanan T.Ta.C. yazılı kumbara fotoğrafı görsellere katılabilirdi. Son olarak da şahsıma ait olan ve iki kumbara fotoğrafının burada kullanılması bana manidar geldi. (Foto-11 )

· Tayyare piyangosu ile ilgi sayfa da özensizce hazırlanmış. Adeta yasak savar bir mantıkla cümleler kurulmuş. En ilginci de köklü bir Cumhuriyet Kurumu olan THK ’nu tanıtmaya çabalayanlar “Mustafa KILIÇ arşividir” ibareli fotoğrafı kullanmakta bir sakınca görmemişler. (Foto- 12 ve 13)

5. Kurumsal – Tarihçe – Atatürk ve Havacılık;

· Bu bölümdeki ikinci paragrafta “ Atatürk 1909 yılında genç bir kurmay yüzbaşı iken katıldığı Fransa’daki tatbikatlarda ilk askeri uçağı görmüş.” denilmekte. 12-18 Eylül 1910 tarihinde Fransa’nın Picardie bölgesinde yapılan tek bir tatbikat vardır. Yılı 1910’dur. (Foto-14)

· “ İstikbal göklerdedir. Göklerini koruyamayan uluslar, yarınlarından asla emin olamazlar. Mustafa Kemal Atatürk” Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal’in böyle bir sözü yoktur. (Foto-14)

· Atatürk ve Havacılık alt başlığı altında kurumsal olmayan, kişisel yoruma dayalı bir bölüm oluşturulmuş. Bu bölüm kurumsal bir sitede çok zayıf kalmış, üstelik tarih yanlışlığı da yapılmış. “ 1913’de başlayan Birinci Dünya Savaşı” denilmiş. Bilindiği üzere 1. Dünya Savaşı 28 Temmuz 1914’te Avusturya-Macaristan’ın Sırbistan’a karşı savaşa girmesi üzerine başlamıştır.(Foto-15)

· Tayyare Cemiyetinin Kuruluşu başlıklı bölümde; T.Ta.C.’nin Hacıbayram semtinde bir evde kurulduğu vurgulanmış. Bunu THK çalışanı birinin yazabileceğini düşünmek bile beni ürkütmekte. Böyle bir bilgisizlik nasıl olur da kurumsal bir sayfada yer alır, anlamak mümkün değil. (Foto-16)

6. Kurumsal – Tarihçe – Türk Havacılık Tarihine Yön veren Kadınlar;

· Bedriye Tahir Gökmen, ilk kadın pilot olduğu doğrudur. Ancak Bedriye Tahir olarak anılmamalıdır. Tahir babasının adıdır. (Foto-15 A)

· Sabiha Gökçen ile ilgili bölüm tekrar gözden geçirilmelidir. Daha önce yazıldığı gibi Sabiha Gökçen Dünyanın ilk kadın savaş pilotu değildir.

· Madelet Reyal ile ilgili bölümde, Paraşüt milli takımıyla denilmiş. Kadın paraşüt milli takımı 12 Eylül 1969 tarihinde Yugoslavya’da yapılan şampiyonada ilk kez oluşturulmuştur. Madelet Reyal çok kısa bir süre Türkkuşu’nda bulunmuştur.

· Yıldız Eruçman hocamız 4 Ekim 1935 tarihinde ilk paraşüt atlayışını Ankara’da yapmıştır. Eylül 1935 ifadesi yanlıştır. Ayrıca, sadece Sabiha Gökçen tarafından yetiştirilmiş ifadesi Yıldız hocamıza haksızlık olur. Motorlu uçuşlarda Sabiha Gökçen ile birlikte çalışmaları olmuştur.

· Eribe Hürkuş, yazıldığı üzere 29 Ekim 1936 tarihinde Ankara hipodromundaki atlayışta değil, aynı gün erken saatte son antrenman atlayışında Etimesgut ’da paraşüt kazası geçirmiştir. Ertesi gün hastanede vefat etmiştir.

· Edibe Sayın – Subaşı – Kutucuoğlu bölümü tamamen değiştirilmelidir. Birçok maddi hata ve eksiklik mevcuttur.

7. Kurumsal – Tarihçe – Sabiha Gökçen;

· Sabiha Gökçen hocamız için Ankara’da yüksek planörcülük brövelerini aldı denilmiş. Planör eğitimi aldığı bir gerçektir ancak yüksek planör eğitimini ve brövesini Kırım’da Köktebel’de almıştır. (Foto-17)

· Türkkuşu özel isimdir. Birleşik yazılmalıdır. Eski yıllarda ayrı yazılmış olması anlaşılabilir ancak günümüzde bu hataya düşülmemelidir. (Foto-18)

· 1937 yılında Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Genelkurmay Başkanı’nın yer aldığı törende Sabiha Gökçen’e madalya verildiğinden bahsedilmekte. 28 Mayıs 1937 tarihinde THK Genel Merkezinde yapılan törene Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal katılmamıştır.

· THK Murassa madalyası yayımlandığı gibi iftihar madalyası değildir. Murassa kelimesinin anlamı değerli taşlarla süslenmiş demektir. THK’nun en değerli madalyasıdır. Sabiha Gökçen’in bu madalyası Anıtkabir Müzesinde sergilenmektedir.

8. Kurumsal – Tarihçe – Vecihi Hürkuş;

· THK resmi internet sitesindeki doğruya en yakın bilgilerin yer aldığı bölüm Vecihi Hürkuş’un anlatıldığı bölüm olmuş. Belli ki Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği’nin internet sitesinden kopyalanıp yapıştırılmış.

· Kopyalama sırasında bile hataya düşülmüş. Örneğin THK sitesinde Vecihi Hürkuş’un doğum ve ölüm tarihleri yanlış yazılmış. “ 6 Ocak 1986 – 16 Temmuz 1979 )

Trajikomik, Vecihi Hürkuş doğmadan öldürülmüş. Doğru tarihler şöyle olmalı. “ 18 Ocak 1896 – 16 Temmuz 1969” ruhu şad olsun.

· TOMTAŞ açılımında Tayyare Onarım ve Motor Anonim Şirketi yazılmış. Doğru açılım “ Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi” olmalı.

· Vecihi Hürkuş’un ürettiği uçaklara verdiği proje numaralarında sadece ilk ürettiği uçağı (Vecihi K-VI) da “K” harfi vardır. Diğer projelerinde “K” harfi kullanılması yanlıştır.

Neredeyse Cumhuriyetimiz ile yaşıt, Atatürk’ümüzden emanet Türk Hava Kurumuzun resmi internet sitesinde tarihi yanlışları sıralamak istedim. Umarım dikkate alırlar ve düzeltirler.

Son olarak da; bakalım bu yazımı sonuna kadar kimler okuyacak, kimler iki satır da olsa duygularını yazacak. Bir anlamda okunurluğumu da görmek istiyorum. Okuyan yok ise yazmanın bir anlamı olmalı mı?

Gerçek havacılara ve THK’da hayatını kaybeden şehitlerimize saygıyla.

Mustafa KILIÇ

Havacılık Tarihi Araştırmacısı – Yazar

Sontayyareci@gmail.com

0536 273 62 62