2024 yılının son yazısında, havacılık akademik dizininde İstanbul Mehmet Emin Horoz Meslek ve Teknik Anadolu Lisesi’nde Sivil Havacılık öğretmeni olarak görev yapan Murat Durali hocamız ile birlikte yayınladığımız ve havacılık liselerinin Sivil Havacılık departmanında okumakta olan lise öğrencilerinin staj deneyimleri üzerine yürüttüğümüz durum çalışmasından bahsetmek istiyorum.
Hepimizin bildiği gibi havacılık sektörünün yüksek güvenlik ve nitelikli çalışan gerektirmesi sebebiyle stajın yeri oldukça önemli ve gitgide büyüyen bu sektörde çabuk ve doğru kararlar verebilen, kavramsal düşünebilen ve aynı zamanda operasyonel düzeydeki faaliyetlere hâkim bireylere duyulan ihtiyaç oranı da artmaktadır. Bu sebeple de Milli Eğitim Bakanlığınca meslek liselerinde sivil havacılık bölümleri açılmıştır. Böylelikle sivil havacılık alanında eğitim, uzun yıllar boyu yükseköğretim seviyesinde verilirken 2015 yılından itibaren ortaöğretim seviyesinde de verilmeye başlanmıştır.
Meslekî eğitimde öğrencilerin beceri ve staj eğitimlerini gittikleri işletmelerde uygulamalı olarak yapması, yapılan işi doğal ortamında öğrenmeleri açısından büyük fayda sağlamakta olduğu aşikârdır. Fakat bu süreçte çok da göz önünde bulundurulmayan birtakım zorlukların bulunduğu da göz ardı edilmemelidir. Staj yeri bulamama veya ilgili sektörde farklı yerlerde staj yapma durumu öğrencileri olumsuz etkileyebilmektedir. Örneğin, öğrencilerin havacılık sektöründe staj bulmalarına rağmen, staj kapsamında temel eğitim alanları dışındaki iş süreçlerinde yer almaları aldığı teorik bilgileri pratikte uygulayamamalarına sebebiyet vermekte ve nitelikli mesleki eleman gelişimi sürecini de aslında sekteye uğratmaktadır.
Bu bağlamda biz de A case study on evaluating the alignment of internship education with its objectives in the civil aviation departments of vocational high schools (Durali & Türkmen, 2024) isimli araştırmamızda, meslek liselerinin sivil havacılık bölümlerinde verilen staj eğitiminin uygunluğunu değerlendirmek amacıyla bir durum çalışması yürüttük ve çalışma özelinde meslek lisesi öğrencilerinin staj sırasında karşılaştıkları zorlukları ve bu zorluklara katkıda bulunan faktörleri belirlemeyi amaçladık. Ayrıca öğrencilerin staj sürecindeki deneyimlerinin mesleki yeterliliklerine nasıl yansıdığını görmek istedik ve temelde şu sonuçlara ulaştık:
Türkiye’deki mesleki ve teknik liselerin sivil havacılık bölümlerinde öğrenim gören öğrenciler, staj süreçlerinde eğitim ve sektör arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanan önemli problemlerle karşılaşmaktadır. Bu süreçler, teorik bilgilerin pratik hayatta uygulanabilirliğini artırma hedefi taşısa da mevcut yapısal eksiklikler öğrencilerin mesleki yeterliliklerini geliştirmesini engelleyebilmektedir. Karşılaşılan problemleri 3 temel başlıkta açıklayabiliriz:
Teorik Bilgi ile Pratik Uygulama Arasındaki Uçurum
Makalede de vurgulandığı üzere, birçok öğrenci, okulda edindikleri teorik bilgilerin staj yerlerinde uygulama şansı bulamadığını ifade etmektedir. Örneğin, derslerde öğrenilen uçak bakım prosedürleri veya havacılık terminolojisi, öğrencilerin staj görevleri arasında yer almamakta; bunun yerine, genellikle alan dışı işlere yönlendirilmektedirler. Bu durum, öğrencilerin mesleki gelişimlerini olumsuz etkilediği gibi motivasyonlarını da azaltmaktadır. Stajyerlerin, eğitim aldıkları alanla ilgili işlerde çalışması sağlanarak, hem sektör hem de öğrenciler için verimli bir süreç oluşturulabilir.
Stajyerlere Yaklaşım ve Sosyal Haklar
Öğrencilerin bir diğer önemli şikâyeti, iş yerinde “sadece stajyer” olarak görülme algısıdır. Bu algı, çalışanlar tarafından yeterince ciddiye alınmamalarına ve birtakım adaletsiz davranışlara maruz kalmalarına neden olmaktadır. Örneğin, stajyerlere sık sık alan dışı işlerin verilmesi, hem mesleki hem de psikolojik açıdan öğrenciler üzerinde olumsuz bir etki yaratmaktadır. Ayrıca, düşük staj ücretleri, uzun çalışma saatleri ve ulaşım sorunları gibi lojistik problemler, öğrencilerin sosyal hayatlarını ve akademik performanslarını olumsuz yönde etkilemektedir.
Eğitim-Sektör İş Birliği Eksikliği
Staj süreçlerinde karşılaşılan sorunların kökeninde, okul ve sektör arasındaki iş birliği eksikliği önemli bir yer tutmaktadır. Eğitim programlarının, sektörün ihtiyaçları doğrultusunda güncellenmemesi, teorik ve pratik eğitimin birbiriyle uyumlu olmamasına yol açmaktadır. Bunun yanı sıra, stajyer koordinatörlerinin süreci yeterince takip etmemesi ve işletmelerde öğrencilere rehberlik edecek nitelikli personelin bulunmaması, öğrencilerin bu süreçten beklenen faydayı sağlayamamasına neden olmaktadır.
Peki nasıl bir çözüm bulunabilir?
- Teorik ve Pratik Eğitimin Entegrasyonu: Okullardaki müfredat, sektör temsilcilerinin katılımıyla düzenlenmeli ve ders içerikleri, sektörün güncel ihtiyaçlarına göre revize edilmelidir.
- Koordinatör Öğretmenlerin Rolü: Koordinatör öğretmenler, stajyer öğrencilerin süreçlerini daha yakından takip etmeli, iş yerlerini düzenli olarak ziyaret etmeli ve öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik rehberlik sağlamalıdır.
- Mentorluk Programları: İş yerlerinde, stajyerlere rehberlik edecek deneyimli mentorlar atanmalıdır. Bu kişiler, öğrencilerin mesleki gelişimine katkı sağlayacak şekilde yönlendirme yapmalıdır.
- Sosyal Hakların İyileştirilmesi: Stajyerlerin uzun çalışma saatleri ve ulaşım sorunları gibi lojistik problemleri çözülmeli, ücretler adil bir şekilde belirlenmeli ve çalışma saatleri öğrencilerin akademik ve sosyal yaşamlarını dengeleyebilecek şekilde düzenlenmelidir.
- Sektörle İş Birliği: Okullar ile işletmeler arasında etkin bir iletişim ve iş birliği ağı kurulmalı, stajyerlerin alanlarına uygun işlerde çalışmasını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır.
Sonuç olarak, Türkiye’nin büyüyen havacılık sektörüne nitelikli iş gücü kazandırma hedefi, lise düzeyindeki sivil havacılık bölümlerinde eğitimin ve staj süreçlerinin etkinliğini artırmayı gerektirmektedir. Bu bağlamda, yukarıda belirtilen sorunların çözülmesi, öğrencilerin hem mesleki yeterliliklerini hem de sektöre olan bağlılıklarını artıracaktır. Eğitim ve sektör arasındaki köprüyü güçlendirecek adımlar atıldığında, sivil havacılık öğrencileri daha donanımlı ve motivasyonlu bir şekilde iş hayatına atılabilir ve Türkiye’nin havacılık sektöründeki rekabet gücünü artırabilir.
Kaynakça
Durali, M. & Türkmen, D. (2024). A case study on evaluating the alignment of internship education with its objectives in the civil aviation departments of vocational high schools. Research in Aviation Management, 4(2), 1-14.
Öğr.Gör.Deniz TÜRKMEN
Eskişehir Teknik Üniversitesi
Yabancı Diller Yüksekokulu
