Kovid-22 olarak adlandırdığım Omikron varyantı BA5 alt varyantı Türkiye’de hızla yayılırken, yoğun bakımlar eskisi kadar olmasa da dolmaya, ölüm sayıları artmaya başladı. Bu artışların nedeni olan Uzamış Kovid Sendromu’nu (Post-Kovid Sendromu) basitçe anlatmaya çalışacağım. Yaşadığınız bazı sağlık sorunları, geçirdiğiniz Kovid enfeksiyonuna bağlı olabilir, olacağınız aşılar ‘Uzamış Kovid’i önleyebilir veya etkisini azaltabilir. Kovid geçirdikten haftalar sonra kendinizi eskiye oranla daha yorgun hissediyorsanız, eskisi kadar yoğun ve uzun süreli spor yapamıyorsanız, nefes darlığı ve öksürük yakınmalarınız sürüyorsa, çarpıntı veya tansiyon yüksekliği gözleniyorsa, baş, eklem veya kas ağrılarınız geçmiyorsa, yaşantınızda eskiye oranla çok daha fazla can sıkıntısı veya kaygı varsa, düşünme ve konsantre olmada, uyumada güçlük, unutkanlık yaşıyorsanız, tat ve koku kaybı varsa, bunlar Uzamış Kovid Sendromu’na bağlı olabilir. Daha nadir görülen bulgular arasında kalp kası iltihabı, böbrek hasarı, deri döküntüsü ve ishal gibi sindirim sistemi yakınmaları sayılabilir.
***
Çocuklarda enfeksiyon daha az belirti ile hatta belirtisiz seyrederken, kalp kası iltihabı (myokardit) gibi bazı tablolar görülebilmekte, birden fazla organı tutan iltihabi (yangısal) bir sendrom (MIS-C) ortaya çıkabilmektedir. Ayırt edici olarak, bu çocuklarda Kovid’e karşı IgM antikorları pozitif bulunur. Kovid enfeksiyonu geçiren hastalardaki belirtilerin beklenenden daha uzun sürmesi olarak özetlenebilecek sendromda belirtiler, Kovid geçirenlerin yüzde 10-20’sinde bir aydan, yüzde 2-3’ünde üç aydan uzun sürerken, ileri yaşlarda, kadınlarda, şişmanlarda ve önceden astım yakınması olanlarda görülme olasılığı artıyor. Uzamış Kovid’e vücutta kalan virüslerin, virüs parçacıklarının bağışıklık sistemini uyarmasının veya romatizmal hastalıklarda olduğu gibi otoimmun bir mekanizmanın yol açabileceği düşünülüyor. Önceden olunan aşıların Uzamış Kovid oluşumunu engellediği veya daha hafif ve kısa zamanda geçmesini sağladığı yayınlar var ve bu çok mantıklı. Ancak bazı aşıların çok daha nadir de olsa Uzamış Kovid’e benzer tabloya yol açabildiği de bildiriliyor. Omicron varyantına karşı Moderna’nın geliştirdiği ilk aşı İngiltere’de kullanılmaya başlandı, bakalım Türkiye’ye gelecek mi? Bu varyanta karşı geliştirilecek Sinovac ve Turkovac benzeri ölü virüs aşılarının daha ‘doğal’ bir bağışıklık yaratarak, Uzamış Kovid’den daha iyi koruyacağını ve daha az yan etkiye sahip olacağını tahmin ediyorum.
TEDAVİ
Uzamış Kovid’de belirtilere yönelik tedavinin yanında, bağışıklık sistemini güçlendirmek çok önemli. Bunun için D ve C vitaminleri, çinko gibi takviyeler yararlı olabilir, ama ben doğal yöntemlerden yanayım. Yeterli ve kaliteli uyku, bol oksijen ve güneşlenme, balık ve Akdeniz diyeti ile sağlıklı beslenme için Ayvalık’ta tatil iyi fikir olabilir, iyice iyileşince az rakı da olabilir. Tedavinin en önemli basamağı, yavaş yavaş arttırılan uygun fiziksel egzersiz… Yüzme, özellikle doğada yapılan yürüyüşler harika. Omicron enfeksiyonu sonrası sol omzumdan başlayıp, sağ dizime geçen ve antiromatizmal ilaçlarla geçmeyen ağrılarım, bisiklet turları sonrası kayboldu. Spora başlamadan önce hekiminize danışmakta ve eforlu EKG gibi yöntemlerle kontrol yaptırmakta yarar var. Not: Rotary 2440. Bölge Kovid-19’un en tehlikeli olduğu dönemde hastanelere yaptığı tam donanımlı ambulans, çok sayıda ventilatör ve helmet gibi bağışlarla pek çok hayatın kurtarılmasına destek olmuştu. Mavişehir, Karşıyaka, Phokai ve Çakabey Rotary Kulüpleri, bir kez daha Manisa Celal Bayar Üniversitesi Hastanesi Anesteziyoloji Yoğun Bakım Birimi’ne 4 adet helmet (astronot başlığı şeklinde başa geçirilerek, basınçlı oksijen vermeyi sağlayan ve hasta tarafından çok iyi tolere edilen bir sistem) bağışı yaptı, çok teşekkür ediyoruz.
Prof. Dr. Ülgen Zeki OK
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Parazitoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
