Kurtuluş Savaşı’nın ilk ve son uçuşunu yapan Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyalı Vecihi Hürkuş’a ait bilinen tek hareketli görüntülerin videosu yayınlandı. Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği’nin (TVHMD) bir belgesel film olarak yayınladığı bu görüntüler Türk Sivil Havacılık tarihinde yerini aldı…
Vecihi Hürkuş’un da görevli bulunduğu T.Ta.C. (Türk Hava Kurumu) heyeti, Cevat Abbas (Gürer) başkanlığında 1925 yılı Temmuz ayında Almanya’ya gider. Heyette Hava Kurmay Binbaşı Hasan İskender Bey ve T.Ta.C. İstihbarat Amiri Şakir Hazım Bey de bulunmaktadır.
Junkers firmasının uçak üretim tesisleri gezilir. Berlin’den Dessau’ya bir tesisi incelemek için gidilecektir.
Junkers bir uçak hazırlar. Uçak Türk bayrakları ile süslenir. Heyet uçağa biner. Uçağı Vecihi Hürkuş’un kullanması istenir.
İşte Vecihi Hürkuş’a ait bilinen tek hareketli görüntüler bu videoda yerini aldı.
T.C.C.B. arşivinden izinle alınan sessiz görüntüler için Özgür Zoral, özgün bir eser besteledi.
Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği (TVHMD) olarak bu belgesel filmi yayınlayarak Türk Sivil Havacılık tarihine kazandırdı.
İŞTE O VİDEO GÖRÜNTÜLERİ
VECİHİ HÜRKUŞ Kimdir?
Vecihi Hürkuş, 18 Ocak 1896 tarihinde İstanbul’da doğdu.
Tayyareci olmak istiyordu. Yaşı küçük olduğundan makinist mektebine aldılar. Tayyare Makinist Mektebi’nden Küçük Zabit (Gedikli/Astsubay) olarak mezun oldu. Makinist olarak Birinci Dünya Savaşı’nda Bağdat cephesine gönderildi. Orada 2 Şubat 1916 tarihinde bir uçak kazasında yaralanarak İstanbul’a döndü. Yeşilköy’deki Tayyare Mektebi’ne girerek tayyareci oldu. Pilot olarak ilk uçuşu 21 Mayıs 1916 tarihindedir. 15 Kasım 1916 tarihinde tayyarecilik tahsilini bitirerek pilot diplomasını aldı.
1917 sonbaharında Kafkas Cephesi’ne, 7. Tayyare Bölüğü’ne atandı. Orada bir Rus uçağı düşürerek Kafkas Cephesi’nde uçak düşüren ilk tayyareci oldu. 8 Ekim 1917 günü bir hava savaşında yaralanarak düşünce, Rus’lara uçağını teslim etmemek için yaktı.
İstanbul’a geldiğinde savaşın sonları idi. İstanbul Hava Müdafaa askerlerin arasında gizlice Harem’den kalkan bir gemiyle Mudanya’ya, oradan Bursa ve Eskişehir üzerinden Konya’ya giderek Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır. Kurtuluş Savaşı’nda Vecihi Hürkuş, “Sivil Pilot”tur.
Kurtuluş Savaşı’nın ilk ve son uçuşunu yapan, İzmir / Seydiköy Hava Meydanını işgal eden tayyareci olmuş, TBMM’den üç defa takdirname alarak kırmızı şeritli İstiklal Madalyası kazanmıştır. Savaş sonrası İzmir’de Seydiköy’de açılan tayyare okulunda yeni tayyarecileri eğitime başlamıştır.
Ganimet olarak Yunanlılardan ellerine geçen malzemelerden yararlanarak projesini hazırlayıp ilk uçağı Vecihi K VI’yı imal etmiştir. Uçağı için uçuş müsaadesi istemiş, uçabilirlik sertifikası için bir teknik heyet oluşturulmuş, ancak teknik heyetin içerisinde tayyareyi uçuracak ve kontrol edecek personel bulunmadığından gecikmiştir. Sonunda teknik heyetten birinin “Vecihi, biz sana bu lisansı veremeyiz, uçağına güveniyorsan atla, uç, bizi de kurtar” sözü üzerine Hürkuş, 28 Ocak 1925’de uçağı Vecihi K VI ile ilk uçuşunu yapar.
Bu arada Avrupa havacılığının incelemek için bir heyetle Hürkuş, ikinci kez Avrupa’ya gider. Almanya’da Junkers ve Rohrbach uçak fabrikalarını ziyaret ederler. Bu fabrikalar Türkiye’de anonim şirket halinde tayyare fabrikası kurmak fikrindeydiler.
1930 yılı yıllık iznini iki ay ücretsiz olarak uzatıp Kadıköy’de bir keresteci dükkânını kiralayarak, üç ay içinde ilk Türk sivil uçağını, aslında ikinci uçağı Vecihi XIV uçağını inşa etmiştir. İlk uçuşunu 27 Eylül 1930’da Kadıköy Fikirtepe’de büyük bir kalabalık ve basın topluluğu karşısında yapmıştır. 14 Ekim 1930’da, “Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir” cevabını almış. Hürkuş, uçağa istenen belgenin alınması amacıyla Çekoslovakya’ya gönderilmesi için müsaade almıştır.
21 Nisan 1932’de İlk Türk Sivil Havacılık Okulu’nu kurar. 27 Eylül 1932’de eğitim ve öğretime başlanır. 1935 yılı başlarında Türk Hava Kurumu Başkanı Fuat Bulca, çağrılı olarak Rusya’ya gider. Orada sivil havacılığın durumunu görür ve dönüşünde Atatürk’e anlatır. Atatürk, gezdiği her yerde kendisini havadan saygıyla izleyen, gazetelerdeki yazılardan izlediği Hürkuş hakkında da Fuat Bey’den bilgi ister. Aldığı cevaplar karşısında Büyük Atamız: “Ya, öyle mi? O halde Türk Kuşu namı ile yeni bir çalışma yolu açın ve Vecihi’den faydalanın!” emrini verir.
29 Kasım 1954’de Hürkuş Hava Yolları’nı kurdu.
Hayatının sonlarında çok sıkıntı çekmiş, borçlandırılmış, uçamayacak duruma düşürülen uçaklarının sigorta giderleri ve bunların faizleri borcuna eklenmiş, icra takipleri, davalar neden ile vatana hizmet tertibinden kendisine bağlanan çok yetersiz maaşına bile haciz konmuştur.
Gözleri ve kalbi göklerde olan Vecihi Hürkuş, 16 Temmuz 1969 tarihinde Ankara’da vefat etmiştir.
